آزاررسانی در رفتار اجتماعی             

یکی از نابهنجاری های رفتاری، خشونت تنی و روانی نسبت به دیگران در قالب آزاررسانی رفتاری و کلامی است. اصولا آزاررسانی در دو حوزه علوم روان شناسی و علوم اجتماعی به دو شکل خودآزاری و دیگرآزاری مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. هر دو این رفتارها برخاسته از عدم تعادل شخصیت و فقدان شخصیت سالم و به سبب افراط در قوه غضب انسانی ایجاد می شود؛ افرادی که گرفتار این روحیه در شخصیت و رویه در رفتار هستند از تعادل روانی رنج می برند.

هر رنجی را اذیت نمی گویند، بلکه چیزی است که انسان آن را ناخوش داشته و نسبت به آن کراهت ورزد. از همین روست که به حیض ماهانه زنان نیز اذیت می گویند. خداوند می فرماید: از تو در باره عادت ماهانه زنان مى ‏پرسند، بگو: آن اذیتی است.(بقره، آیه ۲۲۲)هم چنین در قرآن، برای برخی از بیماری های پوستی واژه اذیت به کار رفته شده و خداوند فرموده است: پس هر کس از شما بیمار یا از سرش اذیتی می رسد.(بقره، آیه ۱۹۶)گاه انسان صدقه ای می دهد یا کار پسندیده ای انجام می دهد، ولی به دنبال آن اذیت و آزاری هم می رسد که از نظر قرآن این رویه و رفتار ناپسند است: گفتارى پسندیده در برابر نیازمندان‏ و گذشت از اصرار و تندىِ آنان‏ بهتر از صدقه‏ اى است که اذیت و آزارى به دنبال آن باشد، و خداوند بى ‏نیاز بردبار است‏. اى کسانى که ایمان آورده‏ اید، صدقه ‏هاى خود را با منّت و آزار، باطل مکنید،

از نظر قرآن، هر گونه عمل و رفتاری که موجب اذیت و آزار دیگران شود، رفتاری نابهنجار است و باید ترک شود. از این روست که به صراحت اذیت و آزار مومنان را حرام و گناه دانسته است.(احزاب، آیه ۵۸) البته حرمت این آزار رسانی به خدا و پیامبر(ص) تشدید می شود و عذاب و کیفر آن فزون تر و سخت تر خواهد بودچنان که آزاررسانی به والدین که در جایگاه برتر قرار دارند، حتی در قالب واژه «اف» حرام و گناه بزرگ دانسته شده است.(اسراء، آیه ۲۳)تنها موردی که اذیت و آزاررسانی تجویز می شود، اذیت و آزار قانونی با حدود و تعزیرات در باره مجرمانی است که به زنا و لواط دست می زنند تا توبه کرده و خود را اصلاح کنند.زیرا هدف از این آزار اصلاح امور اجتماعی و تغییر در رفتار است. به سخن دیگر، این اذیت و آزاررسانی در راستای تنبیه مجرمان است و لازم است که انجام گیرد. برخی از آثار اذیت و آزاررسانی به دیگران عبارت است از: 1-انحراف از حق: 2-بطلان و تباهی صدقه و کارهای خیر: 3-محرومیت از هدایت خاص: 4-ارتداد:

چنان که گفته شد، آزاررسانی کار خوبی نیست، اما اگر انسان در راه خدا اذیت و آزاری دید، باید آن را ارزشمند دانسته و با صبر و استقامت از این رنجی که می برد برای دنیا و آخرت خویش سعادت دایمی بسازد. (آل عمران، آیه ۱۹۵)

پاداش اذیّت‌شدن در راه خدا، از سوى خودش تضمین شده است. بنابراین، قدر و ارزش این مقاومت و استقامت دربرابر دشمنان را بدانید. شکی نیست که پیامبران الهی و مومنان پیرو ایشان بسیار مورد اذیت و آزار قرار گرفتند و حتی مسلمانان همان پیامبران در شرایطی خود موجب اذیت و آزار آنان می شدند.(صف، آیه ۵) این اذیت و آزارها تا جایی بود که برخی از ایشان همانند حضرت داود(ع) و حضرت عیسی(ع) امت را به سبب اذیت و آزار لعن کردند.(مائده، آیه ۷۸)در این میان بیش ترین اذیت و آزارها را پیامبر(ص) دید. خود آن حضرت(ع) می فرماید: « ما اوذی نبی مثل ما اوذیت؛ هیچ پیامبری چون من اذیت نشد.(بحار الانوار ج ۳۹ ص ۵۶) و نیز فرمودند: هیچ کسی همانند من در راه خدا اذیت نشد.مسلمان به سبب اسلام و ایمانشان از خانه هایشان رانده شدند و اموالشان به غارت و یغما رفت و خودشان شکنجه جسمی و روانی دیدند و تحقیر و استهزا شدند. از این روست که خداوند مومنان را تشویق به استقامت و مقاومت و صبر می کند و پاداش این استقامت را خود تضمین می نماید. این پاداش ها شامل بخشش گناهان و خطاهای ایشان و نیز تبدیل بدی های گذشته به نیکی و بهره مندی از ثواب اعمال است. شخصی که ایمان می آورد و برای ایمانش آزار می بیند خداوند گناهانش را می پوشاند و حسنات برای صبرش می نویسد و بهشت را برایشان در آخرت آماده می کند.(آل عمران، آیه ۱۹۵)

علت آزاررسانی را باید در حوزه عقاید و شخصیت روانی افراد جست و جو کرد؛ زیرا کسانی که از نظر عقاید اعتقادی به آخرت و بازخواست و حساب اعمال ندارند، به طور طبیعی خود را پاسخگوی اعمال زشت و نابهنجار خود نمی دانند و تابع هواهای نفسانی و قوای شهوانی و غضبانی عمل می کنند.از مهم ترین موجبات آزار می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1-سخنان ناروا و یاوه: 2-تعریض و تعرض به ناموس: 3-استهزاء:4-افتراء: 5-تکذیب: 6-گفت وگو با زن دیگری: 7-نشستن بی جا:8- شایعه پردازی: 9-بی حجابی: این ها برخی از موجبات اذیت و ازار دیگری است. امور دیگری نیز وجود دارد که موجب آزار دیگران است و انسان باید آن امور را بشناسد و از آن ها پرهیز کند تا موجبات اذیت و آزار دیگران را فراهم نیاورد؛ زیرا اذیت و آزار دیگران هم موجب خشم الهی است و هم موجب ورود انسان به حوزه گناه و جرم و رفتن به دوزخ است .

روش های مقابله با آزاررسانی دیگران: 1-بى‌اعتنایى: 2-توکّل: 3-ذکر الله: 4-صبر: به هر حال انسان باید در زندگی به گونه ای عمل کند که نه آزار برساند و نه آزار ببیند؛ اما دومی دست انسان نیست؛ ولی می تواند با اتخاذ شیوه های پیش گفته برای خودش شرایط را بهبود بخشد. اگر بتواند این گونه عمل کند: «مرنج و مرنجان»