ویژگی‌های صاحبان عزم در قرآن 1402/10/20
ویژگی‌های صاحبان عزم در قرآن
واژه اولوا العزم در قرآن به معنای صاحبان اراده آمده است، از این رو قاطعیت و جدیت در کار و انجام عملی، به عنوان مؤلفه و عنصر اصلی و اساسی در عزم مورد تأکید قرار می‌گیرد. بنابراين اولوا العزم كساني هستند که در تصمیم خویش قاطع و در اراده خود استوار هستند و در انجام کاري کوتاه نمی‌آیند و تا به مقصد و مقصود نرسند دست از کار نمی‌کشند.این واژه به صورت ترکیبی در قرآن تنها یک بار در آیه 35 سوره احقاف آمده است که در آنجا خداوند به پیامبر خویش دستور می‌دهد که در کار دعوت، همانند پیامبران دارای عزم و اراده، شکیبایی داشته باش: اینان کسانی هستند که عزم خویش را جزم کردند تا بر پیمان خویش با خدا باقی و برقرار باشند و در راه او هیچ کوتاه نیایند. این دسته از پیامبران دو ویژگی خاص دارند که عبارتند: از داشتن شریعت و قانون جدید و مستقل (شورا آيه 13) و ديگري کتابی که مشتمل بر آموزه‌ها و احکام و قوانین الهی است که به شکل صحف و یا کتاب و غير آن می‌باشد. ویژگی‌ای که منظور قرآن از بیان اولوا العزم است صبر و امور دیگری است که پیامبران دیگر از خود بروز داده‌اند و دارا بودن کتاب و شریعت مستقل به این معنا نیست که این مولفه‌ها از شروط ایجادي اولوا العزم است.قرآن در آیه 35 احقاف به مهم‌ترین ویژگی آنان اشاره می‌کند که همان شکیبایی ایشان است. بنابراین می‌توان مهم‌ترین و اساسی‌ترین ویژگی صاحبان عزم را داشتن صبر دانست. صبر در اندیشه و بینش قرآنی نه تنها یک فضیلت اخلاقی بلکه ویژگی اساسی برای انسان است که بی‌آن، انسانیت مفهوم درست و واقعی نخواهد یافت. صبر در بینش قرآنی، هم مقاومت فعال و سازنده است و هم تقویت روحیه و قدرت بازدارندگی و مهار و کنترل هواي نفسانی.به این معنا که هم شخص را بر اعمال سازنده و مفيد وامی‌دارد و هم در برابر مشکلات و مصیبت‌ها وي را محدود می‌سازد تا بتواند با درایت و اندیشه کامل عمل کند و بر پایه عواطف و احساسات،کاری را انجام ندهد و یا واکنشی نادرست از خود بروز ندهد.
در آیات قرآن به مؤمنان فرمان داده شده که در زندگی خویش از دو عنصر اساسي یاری بجویند. این دو عنصر عبارت از صبر و نماز است: استعینوا بالصبر والصلاه. (بقره آیه 45) بنابراين صبر به عنوان عنصر اساسی زندگی سالم مطرح می‌باشد. البته در برخی از روایات صبر را به روزه تاویل برده‌اند که می‌توان آن را از باب تبیین مصداق کامل و تمام آن بر شمرد.از این رو در برابر کنش‌هاي زشت و ناپسند دیگران واكنش‌هاي انفعالی و ناپسند بروز نمی‌دهد، بلکه و اکنش‌هاي وي بر پایه عقلانیت و تدبیر و اصول اخلاقی (شرعی و عرفی) خواهد بود.از دیگر ویژگی‌های صاحبان عزم، تقوا است. ارتباط تنگاتنگ میان تقوا و صبر و روزه نشان می‌دهد که هدف از آن مدیریت نفس و مهار و کنترل آن است. کسی که اهل تقواست در حقیقت نفس خود را مدیریت می‌کند و نمی‌گذارد تا نفس بر او چیره شود و وي را به هر سو بکشاند.به هر حال قرآن از تقوا به عنوان ویژگی صاحبان اراده یاد می‌کند و می‌فرماید: اگر صبوری کنید و تقوا داشته باشید (به هدف رسیده‌اید)؛ زیرا این دو، نشانه عزم و اراده قوی است.از دیگر ویژگی‌های صاحبان عزم قوی گذشت نسبت به دیگران است. قرآن بیان می‌کند که شخص داراي عزم کسي است که در برابر مصیبت‌ها و گرفتاری‌ها صبر می‌کند و اگر در حق وي کوتاهی انجام گرفت، اهل گذشت و چشم‌پوشی است. از این‌رو در آیه 42 سوره شورا پس از بیان اولوا العزم از پیامبران می‌فرماید: و لمن صبر و غفر، ان ذلك لمن عزم الامور؛ از ویژگی‌ها و خصوصیات صاحبان عزم، صبر و گذشت در حق دیگری است.انسانی که می‌کوشد در مسیر تکاملی پیامبران به مقصد رسیده، قرار گیرد باید از این دو ویژگی اساسي يعني صبر (و نیز تقوا) و گذشت و غفران برخوردار باشد. این دو ویژگی صبر و گذشت است که در کارها و زندگی روزمره بسیار تاثیرگذار است.تأکید آیات بر مسئله امور(عزم الامور) از آن‌روست که انسان‌ها بیشتر در حوزه عمل با مشکلات دشوار مواجه می‌شوند.در حقیقت در زمان عمل است که کنش‌ها نیازمند اراده جدی و عزم قوي و قاطع است و در هنگام واکنش‌های مختلف و گاه زننده برخي‌ها، باید تقوا و مهار نفس را در دست گیرد و از رفتارهای زشت و نامناسب برخی نیز چشم‌پوشی کند.بنابراین هر کسی که در حوزه عمل قرار می‌گیرد باید از این دو ویژگی بهره گیرد؛ ویژگی‌هایی که زندگی بشر و شخصیت سالم و کامل فردي و اجتماعی را تضمین می‌کند و از بروز رفتارهای زشت و نابهنجار و واکنش‌هاي انفعالي و عاطفي حفظ می‌کند. خلیل منصوری
اهل معرفت برای انسان، دو تولد قائل اند. یکی تولد صوری و دیگر تولد معنوی.تولد صوری همان تولد است که کالبد عنصری انسان از زهدان مادر گام به پهنه دنیا می گذارد. این تولد، عام است و همه ی حیوانات و افراد بشری را شامل می گردد. در این تولد اختیاری در کار نیست.ولی تولد معنوی، خاص بندگان برگزیده است و به اختیار صورت بندد. بدین گونه انسان با تربیت نفس خوددل از زنگار هوس ها می پردازد و از زهدان محسوسات و غرایز خارج می شود و در جهان معنوی و عرصه ملکوتی تولد می یابد. این زایش دوباره را تولد دوم گویند.که مستند است به کلامی منسوب به حضرت مسیح (ع) که :به ملکوت آسمان ها و زمین اندر نشود مگر آن کس که دوباره زاده شود.مولانا تولد دوم را با لفظ فطام تعبیر کرده است. فطام در لغت به معنی از شیر باز گرفتن طفل است.و در اصطلاحات صوفیه کنایه است از زدودن عادات و اخلاق زشت و تجدید حیات روحانی که همان تولد دوم است.پس حاصل تولد دوم ، مردن از حیات تیره ی شهوانی و اخلاق ناپسند و زنده شدن به حیات روحانی و اخلاق پسندیده است.انسان در تولد دوم به تسلیم محض می رسد و بر همه ی کائنات افضل می آید. کانال دین و علم:
