خواری و چاه ویل دوزخ در انتظار عیب‌جویان 1403/4/23
خواری و چاه ویل دوزخ در انتظار عیب‌جویان
شاید اگر چشم بصیرت داشتیم و شاکله شخصیتی عیب‌جویان را می توانستیم در قالب تمثلات ببینیم، احتمالا عیب‌جویان را آدم های با خرطوم فیل می دیدیم که روی زمین کشیده شده و مردم آن را لگد مال می‌کنند. این نهایت خواری و ذلتی است که عیب‌جویان گرفتار آن هستند؛ هر چند که گمان می کنند آنان خودشان از دماغ فیل افتاده اند و بی عیب یا بی نقص هستند، اما حقیقت شاکله وجودی چنین افرادی که ناظر به ملکاتی از رذیله اخلاقی عیب‌جویی است، همان دارنده خرطوم فیل است که اهل بصیرت و دارندگان چشم برزخی می بینند.یکی از رذایل اخلاقی انسان، عیب‌جویی و تفحص و جست‌وجو در عیوب دیگران و به رخ کشیدن آن در قالب خرده گیری و نکته گیری است که بیانگر گرایش شخص به تحقیر و تمسخر دیگران با کلمات و اشارات و مانند آنها است.کسی که دنبال عیب دیگری است، از عیوب و نواقص خویش غافل می شود و به اصلاح و تزکیه نفس نمی‌پردازد؛ زیرا بر این گمان است که او شخصی بی عیب و نقص است؛ در حالی که اگر کسی به عیب و نقص خویش بپردازد، دیگر وقت نمی‌کند به عیب دیگری توجه کند؛ زیرا وقتی به خود می نگرد، عیب یا عیوبی را در خود می بیند که ممکن است در دیگری نیز ببیند؛ پس دیگر جایی برای بیان عیب و نیش زبان زدن نمی ماند.البته برخی از مردم عیب‌جو کسانی هستند که عیب خویش را می بینند، ولی برای فرار از دیده شدن، پیشدستی می کنند تا با بزرگنمایی عیوب دیگران، دیده نشوند و کسی عیب آنان را بر زبان نراند. پس عیب‌جویی این دسته از افراد به نوعی مصداق فرار به جلو است.همچنین برخی از عیب‌جویان کسانی هستند که اصلا عیب خود را عیب نمی ببینند و حتی بدان افتخار می‌کنند، اما وجود همان چیز را در دیگری عیب می دانند.یکی از بدترین پیامدهای زیانبار عیب‌جویی آن است که خدا این افراد را به استهزاء می گیرد.شاید بتوان گفت از نظر قرآن، کسی که دنبال عیب‌سازی در دیگری است، خود بدان مبتلا خواهد شد؛ یعنی همان چیزی را که در دیگران و برای دیگران می‌جوید تا بدان استهزاء کند، خدا آن را در عیب‌جو ایجاد می‌کند تا این گونه محل سخریه شود.عیب‌جویی مؤمنان نسبت به یکدیگر، در حقیقت عیب‌جویی از خویش است؛ زیرا مؤمنان یک حقیقت هستند و اگر کسی به عیب‌جویی از برادر مؤمن می‌پردازد، خودش را معیوب ساخته است؛ امت اسلامی یک واحد حقیقی هستند و زیان به مؤمنی زیان به همگان است؛ زیرا از زوایه دشمن نیز مؤمنان یک امت واحده هستند که وقتی یکی از آنان با عیب‌جویی و استهزا خوار شود، در حقیقت امت مورد استهزاء و تمسخر قرار گرفته است. بر همین اساس است که خدا می فرماید: به خودتان عیب نبندید. پس مؤمنان باید یکدیگر را نفس خویش بدانند و عیب دیگری را عیب خود بشمارند و آن عیب را بپوشانند نه آنکه آن را علَم کنند و موجبات تمسخر را فراهم آورندبه سخن دیگر، انفسکم در آیه اشاره به این است که مسلمانان از یک جمعیت و امت هستند. پس در حقیقت عیب‌جویی از دیگر مؤمنان، به معنای عیب‌جویی از خود است.هر شخصی که از دیگری عیب‌جویی کند، نه تنها به او ظلم کرده؛ بلکه به خودش نیز ظلم کرده است. شکی نیست که احکام ظالمین و آثار آن بر چنین شخصی بار می شود و چنین افرادی به عنوان ظالم در دنیا و آخرت به مجازات می رسند.یکی از علل قرارگیری شخص در معرض عیب‌جویی دیگران، عیب‌جویی شخص نسبت به دیگران است؛ یعنی کسی که عیب دیگران را می جوید و بیان می‌کند، خود گرفتار عیب‌جویی از سوی دیگران می شود و دیگران عیب او را جسته و بر زبان می رانند و او را به تمسخر می گیرند.همچنین عیب‌جویی بستری برای گرفتار شدن مؤمنان به فسق می شود، به طوری که شخص گناه و ارتکاب آن را عادی می شمارد و حریم حرمت ها را نگه نمی دارد.عیب‌جویی مؤمنان موجب می شود تا شخص از هدایت خاص الهی محروم شود؛ خدا نسبت به کسانی که عیب‌جویی می‌کنند، هشدارهای شدید می دهد؛ زیرا این رفتار اجتماعی فاسقانه و ظالمانه آثار بسیار خطرناک اجتماعی در میان مسلمانان به جا می گذارد که گسست اجتماعی از جمله مهم‌ترین آنها است.عیب‌جویی از دیگران موجب می شود که خدا این شخص را تحقیر و استهزاء کرده و به خواری و ذلت در آخرت دچار کند که بدترین ذلت آن، داغ زدن به خرطوم و دماغ فیل گونه اوست؛ زیرا اصطلاح قرآنی «سنسمه علی الخرطوم»؛ بر بینی او داغ خواهیم زد کنایه از این است که او را بشدت خوارو ذلیل خواهیم کرد.بدترین و پست ترین منطقه دوزخ جایگاه عیب‌جویان است که از آن به ویل یاد می شود.ویل به معنای وادی یا چاه خاصی در دوزخ و یکی از دره‌های عمیق آن است.عیب‌جو باید منتظر این امر باشد که در قیامت، گرفتار همان تحقیر و حقارتی می شود که عیب شونده در دنیا بدان گرفتار شده است. پس مؤمنان اگر در دنیا گرفتار عیب‌جویان می‌شوند و تحقیری را می چشند، در قیامت همین مؤمنان عیب‌جویان را تحقیر و تمسخر می کنند تا این گونه کیفر عمل زشت خویش را بچشند.عیب‌جویان از دایره ایمان خارج می شوند و به گروه ظالمان، فاسقان، منافقان، کافران، گناهکاران، مجرمان، تکذیب کنندگان خدا و آخرت و رسالت می پیوندند.پس کسی که از این افراد عیب‌جو پیروی و اطاعت می‌کند از دایره ایمان خارج شده و به جرگه آنان وارد می‌شود.البته از نظر قرآن، ترک انفاق و بخل گرایی،کفر، نفاق، تکذیب رسالت پیامبر، ثروت اندوزی و جمع مال به هر شکلی و آلودگی به گناه از مهم‌ترین بسترهای عیب‌جویی است. آیت اللهخلیل منصوری
