مسجد النبی(ص) ولنجک

مواقف و عقبات پنجاهگانه قیامت

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، انسان آفریده الهی که مسئول پاسخ گوی همه اعمال خویش است؛ از همین روست که او «مسئول» است و از او درباره بسیاری از امور که شامل «حق الله» و «حق الناس» می شود، پرسش خواهد شد. خدا در قرآن به صراحت می فرماید: و آنان را بازداشت و نگه دارید که آنان مسئولان هستند.در جایی دیگر می فرماید: زیرا گوش و چشم و دل که ابزار علم است، مورد بازخواست هستند.هم چنین خدا می فرماید: ثم لتسئلنّ یومئذ عن النعیم؛ آن گاه شما در آن روز همانا از نعیم پرسش و بازخواست می شوید.هم چنین خدا در جایی دیگر می فرماید: شتابان و به شدت به آن گردنه سخت وارد نشد؛ و تو چه می دانی آن گردنه و عقبه سخت چیست؟ آزاد کردن برده یا طعام دادن در روز قحطی و گرسنگی یا مستمندی خاک نشین.امیر مومنان علی (ع) درباره عقبات قیامت و مواقف آن فرمودند: «بدان پیش روی تو گردنه صعب العبوری است که سبکباران برای عبور از آن حالشان از سنگین باران بهتر است، و کندروان وضعشان بسیار بدتر از شتاب کنندگان است؛ و بدان که نزول تو بعد از آن گردنه به یقین یا به بهشت است و یا به دوزخ …» شیخ مفید نیز می نویسد: عقبه های قیامت همان احکام دینی است که انسانها باید در روز قیامت پاسخگوی آنها باشند… مقصود از عقبه و گردنه که در قرآن و روایات آمده، همان دستورهای الهی است؛ زیرا رعایت آنها همراه با تحمل مشکلات و دشواری ها است، از همین رو، از آنها به عقبه تعبیر شده است.شیخ صدوق نیز می نویسد: عقیده ما در مورد عقبه هایی که بر طریق و راه محشر قرار دارد، این است که هر یک از آنها به نام یکی از فرائض دینی نامگذاری شده است، و انسان موظف است که از آنها عبور کند. هر گاه به خاطر کارهای نیک و در پرتو رحمت الهی از یکی از آنها بگذرد، به عقبه دیگر می رسد که باید از آن نیز عبور کند، و به این ترتیب باید از همه موقف ها و عقبه ها بگذرد و در غیر این صورت به دوزخ سقوط خواهد کرد.»با نگاهی به مجموعه آیات و روایات ماثور این حقیقت آشکار می شود که باور به مواقف و عقبه های قیامت حق غیر غابل انکار است؛ اما جزئیات مواقف پنجاه گانه قیامت دقیقا برای ما مشخص نیست، بلکه همین قدر می دانیم که این مواقف به نام هر یک از فرائض و واجبات دینی از جمله نماز و روزه و حج و زکات و ولایت و مانند آنها است که بندگان در هر یک از آن مواقف مورد سوال و بازخواست قرار می گیرند.در حقیقت نام های مواقف از واجبات اصلی گرفته شده که هر یک دارای زیر مجموعه هایی است؛ پس در هر ایستگاهی از حقوق واجب الهی پرسش می شود که شامل دو دسته اصلی «حق الله» و «حق الناس» است.عبور از هر یک از این مواقف و ایستگاه زمانی است که شخص در دنیا به تمام تکالیف و وظایف خویش نسبت به آن حق از حقوق عمل کرده باشد؛ و گرنه بازداشت می شود و نمی تواند از آن ایستگاه بگذرد. از همین روست که عبور از هر یک از مواقف برای اکثریت مردم بیش از پنجاه هزار سال طول می کشد؛ زیرا برای پاسخگویی نسبت به این حقوق در هر ایستگاه و موقف هزار سال طول می کشد که در مجموعه پنجاه هزار سال اخروی و قیامتی است. از همین رو، از زمانی که قیامت بر پا می‌شود تا زمانی که شخص وارد بهشت یا دوزخ می‌شود، پنجاه هزار سال طول می‌کشد که هر هزار سال آن به عنوان یک میقات مطرح است. پس در هر ایستگاه و میقات و موقف و عقبه ای به پرونده‌ای خاص از حقوق و واجبات رسیدگی می‌شود.بر اساس بررسی ها اگر این پنجاه هزار سال را بر اساس سال‌های اخروی در نظر بگیریم، به نظر می‌رسد حدود 18 میلیارد سال طول بکشد؛ زیرا از نظر قرآن، هر روز قیامتی، معادل هزار سال زمینی است؛ زیرا خدا می‌فرماید: و از تو تقاضاى عذاب استعجال مى‌کنند با آنکه هرگز خدا وعده‏‌اش را خلاف نمى‌کند و عذاب دامن گیر آنان می شود؛ و در حقیقت‏ یک روز از قیامت نزد پروردگارت مانند هزار سال است از آنچه مى‌‏شمرید.باید توجه داشت که از نظر قرآن، عروج هر امری از زمین به آسمان نیز همین میزان سال دنیوی و زمینی است، طول می کشد،هر چند که عروج روح و ملائکه از زمین تا آسمان هفتم که امر از آنجا می‌آید، هر روزش برابر با پنجاه هزار سال دنیوی است: فرشتگان و روح در روزى که مقدارش پنجاه هزار سال است به سوى او بالا مى‌روند. (معارج، آیه 4)به هر حال، انسان در قیامت در مواقیت پنجاه گانه باید به یک معنا پنجاه هزار سال و به یک معنا حدود 18 میلیارد سال صبر کند؛ اما همین میزان برای مومن چون برق و سرعت نور کوتاه می‌شود به گونه‌ای که اصلا به حساب نمی‌آید؛ زیرا در روایت است که پس از نزول این آیه مسلمانان به پیامبر(ص) عرض کردند: این روز، چه روز طولانی است!»، که یک روزش برابر با پنجاه هزار سال اخروی است! حضرت(ص) فرمود: به خدایی که نفس محمد به دست اوست، خدا آن را بر مومنان سبک می‌سازد تا جایی که سبک‌تر از یک نماز واجب که انسان در دنیا به جا می‌آورد.خدا در آن روزهای قیامتی، سازه اخروی هر کسی را که در دنیا برای خویش ساخته به او نشان می‌دهد و هر کسی می‌بیند که در دنیا با خود چه کرده و برای آخرت چه آورده است. در حقیقت ملکوت اعمال خودش را در خودش می‌یابد و خدا آن را به وی نشان می‌دهد؛ قرآن می‌فرماید: آنان را به خودشان نشان می‌دهند. این گونه است که همه اعضا و جوارح آنان حقیقت ماهیت وجودی خودشان و اعمالشان را به نمایش می‌گذارند و آنها به چشم خود سازه اخروی خودشان را می‌بینند که متاله و فرشته، یا حیوان یا نبات یا جماد هستند.هم چنین امیرمومنان امام علی (ع) در پاسخ فردی که آیات قرآن را درباره سخن گفتن انسانها در قیامت تناقض‌آمیز پنداشته بود چرا که در برخی از آیات آمده است که در روز قیامت به انسانها اجازه سخن گفتن داده نمی‌شود، و در آیات دیگر آمده است که آنان با یکدیگر سخن می‌گویند فرمود: «در قیامت مواقف مختلفی وجود دارد، و اختلاف آیات مزبور ناظر به موقف‌های مختلف قیامت است.»یادآوری این نکته لازم است که از برخی روایات برمی آید که طولانی بودن روز قیامت و مواقف آن به وضعیت عقیده و عمل انسان‌ها بستگی دارد و به همین دلیل، بر مؤمنان و پارسایان بسیار زودگذر خواهد بود. ابوسعید خدری می‌گوید: در حضور پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از طولانی بودن روز قیامت اظهار شگفتی و نگرانی شد، پیامبر (ص) فرمود: «به پروردگارم سوگند، روز قیامت برای مؤمنان از خواندن یک نماز واجب نیز آسان‌تر خواهد بود.»یکی دیگر از مواقف روز قیامت سوال از بندگان می‌باشد که همه در پیشگاه خداوند در برابر نعمت‌هایی که به آنها داده، بازخواست می‌شوند، از جمله این نعمت‌ها، نعمت عمر انسان است که چگونه صرف کرده و نعمت دین و اسلام است که چگونه از آن دفاع کرده است.بر اساس آموزه های وحیانی اسلام مومن حقیقی از همه امور از جمله «فزع اکبر» روز قیامت و عقبات و مواقف آن در امان هستند؛ زیرا کسی که حساب پاک است از محاسبه چه باک است؛ بنابراین، عبور مومنان حقیقی از این مواقف و ایستگاه چون برق است که در برخی از روایات به عنوان زمان اقامه دو رکعت نماز دانسته شده است. خلیل منصوری