منظور از سجده درختان در قرآن چیست؟ 97/12/24
منظور از سجده درختان در قرآن چیست؟
در عین حال کلمه‌ها و عبارت‌های دیگری هم درباره درخت در قرآن وجود دارد که هر کدام بیان‌کننده یکی از ویژگی‌های آن هستند. مثلاً نام نخل یا درخت خرما در 20 آیه قرآن کریم تکرار شده که این تعداد در مورد هیچ درخت دیگری سابقه ندارد. نام درخت انگور هم یازده بار با عبارت‌های «عنب» و «اعناب» آمده است.در عین حال، زیتون هم درخت پربرکت و مهمی است که نامش شش بار در قرآن تکرار شده است. رمان به معنی انار هم به درخت انار گفته می‌شود و هم به میوه آن. این کلمه سه بار در قرآن آمده است، دو بار در مورد انار دنیایی و یک بار در مورد انار بهشتی. نام درخت سدر هم چهار مرتبه در قرآن آمده، یک بار در مورد سدر دنیایی، یک بار در مورد درخت سدر در بهشت و دو بار در مورد درختی که پیغمبر اکرم (ص)در شب معراج آن را مشاهده فرمود.خداوند متعال در آیه 60 سوره مبارکه نمل به مهم‌ترین نکته در آفرینش درخت اشاره فرموده است: آیا بت‌هایی که معبود شما هستند بهترند یا کسی که آسمان و زمین را آفریده؟ و برای شما از آسمان آبی فرستاد که با آن باغ‌هایی زیبا و سرور انگیز رویاندیم و شما قدرت نداشتید درختان آن را برویانید، آیا معبود دیگری با خداست؟ نه، آن‌ها گروهی هستند که (از روی نادانی) مخلوقات خدا را در ردیف او قرار می‌دهند.»بر اساس این آیه شریفه، نکته اساسی در مورد خلقت درخت، همان آفرینش حیات و زندگی در درون بذر و نهال است که به مرور زمان از بذری کوچک و نهالی نازک، درخت تنومندی می‌سازد. در کتاب توحید مفضل نوشته شده که امام صادق (ع) در خصوص حکمت‌های مرگ درختان و تجدید حیات آن‌ها فرموده است: «در انواع تدبیرها و حکمت‌های نهفته در آفرینش درخت دقت کن. می‌بینی که هر سال می‌میرد ولی حرارت غریزی آن در چوب آن می‌ماند و مواد میوه‌ها از آن زاده می‌شود و آنگاه در همه جا پراکنده شده و چنانکه غذاهای متنوع و لذیذ را به تو می‌دهند، میوه‌های گونه‌گون و گوارا و خوش‌طعم به تو تقدیم می‌کنند. شاخه‌ها همانند دست به سوی تو دراز می‌شوند و میوه‌های نیکو را در اختیارت می‌گذارند. این حساب و کتاب دقیق و حکمت عظیم جز تقدیرگر حکیم از آن کیست و چرا این گونه است؟ آیا جز برای آن است که آدمی را از لذت و سود این میوه‌ها بهره برسانند؟ شگفتا! که مردم به جای سپاس بر نعمت، انکار منعم می‌کنند.»سعدی شیرازی، شاعر خداشناس ایرانی، درباره اهمیت دقت در آفرینش برگ‌های درخت گفته است: «برگ درختان سبز در نظر هوشیار/ هر ورقش دفتری است، معرفت کردگار» این سخن سعدی به نوعی برگرفته از فرمایش امام صادق( ع)است که مردم را به دقت در آفرینش برگ‌های درخت دعوت کرده و فرموده است: «اینک ای مفضل! در آفرینش برگ نگاه و تأمل کن. همان طور که می‌بینی سطح تمام برگ را چیزهایی چون رگ پوشانده است، بعضی بزرگ‌تر هستند که به صورت طولی و عرضی کشیده شده‌اند و بعضی نازک و ظریف‌اند که به نظر می‌رسد در بین رگ‌های اصلی ماهرانه بافته شده‌اند. اگر انسان با دست خودش چنین کاری می‌کرد در طول یک سال هم نمی‌توانست یکی از آن‌ها را بسازد و در کار خود به ابزار، حرکت، کار و تلاش و سخن گفتن نیاز داشت. درحالی‌که فقط در چند روز از فصل بهار، دشت و دریا و کوه و صحرا سرشار و آکنده از این برگ‌ها می‌شود. در این کار جز نفوذ اراده انکار نشدنی خداوند هیچ سخن، تلاش و حرکتی وجود ندارد.»خداوند متعال در آیه ششم سوره الرحمن به سجده درختان اشاره فرموده است که: «و النجم و الشجر یسجدان». در مورد این آیه شریفه باید توجه داشت که کلمه «نجم» هم به ستاره معنی شده و هم به گیاه بدون ساقه. «شجر» هم به گیاهان ساقه دار مثل درخت می‌گویند. اما به گفته مفسران قرآن، منظور از سجده نجم و شجر همان خضوع و اطاعت این دو موجود در برابر خدای یکتاست به این صورت که در برابر خداوند متعال از زمین سر بلند کرده و رشد می‌کنند. بنابراین باید دانست که منظور از سجده درخت این نیست که درخت هم مانند ما، انسان‌ها، پیشانی روی خاک می‌گذارد، بلکه مقصود همان تسلیم و خضوع در برابر خداوند متعال است، همان طور که همه موجودات متناسب با شرایط و زبان خود در برابر او تسلیم بوده و تسبیح او را می‌گویند.همان طور که یکی از ویژگی‌های باغ‌ها و بوستان‌ها در این دنیا وجود درخت در آن‌هاست، در باغ‌های بهشتی هم درخت‌هایی وجود دارد که عامل سرسبزی و طراوت آن‌ها هستند. در عین حال طبق آیه‌های قرآن کریم، در جهنم درخت‌هایی وجود دارد:درخت‌های بهشت: معروف‌ترین درخت در بهشت، درخت طوبی است که نامش یک بار در آیه 29 سوره رعد آمده است: درخت‌های جهنم: درست است که درخت عامل نشاط و آرامش است، اما اراده خداوند بر این قرار گرفته تا در جهنم همه چیز، حتی درخت‌ها، هم وسیله‌ای برای عذاب گناهکاران باشند. درخت زقوم یکی از درخت‌های جهنم است که میوه‌اش گویا سرهای شیاطین است؛ پس ایشان از آن خواهند خورد و شکم‌هایشان را انباشته خواهند کرد.» مریم مرتضوی
