آسیب‌شناسی امنیت اجتماعی از نگاه قرآن 98/9/20
آسیب‌شناسی امنیت اجتماعی از نگاه قرآن
امنیت، ضد ترس یا نقیض آن و از دغدغه‌‌های فردی و اجتماعی انسان است و لذا یکی از مهم‌تریم نیازهای همیشگی انسان به شمار می‌رود. ترس از گذشته که از آن به حزن و اندوه یاد می‌شود و یا ترس از آینده که از آن به خوف یاد می‌گردد، آسیب‌های جدی روحی و روانی بر انسان وارد می‌سازد، به گونه‌ای که آسایش روانی را از او سلب کرده و هرگونه عمل مثبت را با دشواری مواجه می‌کند.واژه امنیت دو کاربرد مهم و اساسی در فرهنگ و ادبیات قرآنی دارد؛ گاه مراد از امنیت آن چیزی است که در حوزه فردی و روان‌شناختی فردی از آن سخن به میان می‌آید و گاه مراد امنیت اجتماعی و مباحثی است که در حوزه روان‌شناختی اجتماعی از آن بحث می‌شود. در ارزش و اهمیت امنیت همین بس که یکی از ویژگی‌های بهشت و مدینه فاضله، وجود امنیت است؛ زیرا چنانکه روشن خواهد شد، فقدان امنیت به گونه‌ای است که هر تلاش انسانی را با شکست مواجه خواهد ساخت و آدمی گاه به جایی می‌رسد که دست از هرگونه تلاش می‌شوید: زیرا بدون وجود امنیت همه جانبه، زندگی دوزخی است که قابل تحمل نخواهد بود. خداوند می‌فرماید که در بهشت، مومنان در امنیت می‌باشند از این‌رو نه اندوه و حزنی بر گذشته خویش و نه ترس و خوفی از آینده خود خواهند داشت.
در دنیا نیز قرآن به امنیت و ارزش آن در زندگی بشر اشاره کرده و می‌فرماید که یکی از خواسته‌های اساس بلکه نخستین درخواست حضرت ابراهیم هنگام بازسازی و یا بنیان‌گذاری کعبه و شهر مکه، ایجاد امنیت برای این شهر نوساز است: و اذ قال رب اجعل هذا بلدا آمنا؛ و هنگامی که ابراهیم گفت: پروردگارا! این شهر را شهری امن قرار ده! (بقره آیه ۱۲۶)در داستان ورود خاندان یوسف به مصر، آن حضرت به پدر و برادرانش به عنوان یک جمله دعایی و امید به آینده به تنها مسئله مهمی که اشاره می‌کند مسئله امنیت ایشان در این شهر است که شامل امنیت جانی و مالی و اخلاقی و روحی و روانی خواهد بود. در اینجا نیز نخستین خواسته و مسئله برای گروهی تازه وارد به یک مسئله امنیت است. از این‌رو اگر کسی در شهر خویش احساس امنیت نکند از آنجا مهاجرت می‌کند و یا اگر در شهری امنیت نباشد هرگز وارد آن نشده و بدانجا کوچ نمی‌‌کند.
خداوند در بیان نعمت‌هایی که به مردم قریش داده به مسئله امنیت اشاره کرده و می‌فرماید: خداوندی که ایشان را از گرسنگی سیر گرداند و از ترس و خوف به امنیت رساند. (قریش آیه ۴)اینها نمونه‌هایی است که قرآن به مسئله امنیت و ارزش و جایگاه آن اشاره می‌کند. البته با توجه به آیاتی که به مسئله آثار و کارکردهای روانی و اجتماعی و فردی و جمعی و نیز دنیایی و اخروی امنیت پرداخته است، می‌توان از آنها به ابعاد دیگر اهمیت و ارزش و جایگاه امنیت در بینش و نگرش قرآنی دست یافت.پیش از آن‌که به مسئله آسیب‌شناسی امنیت اجتماعی بپردازیم به برخی از آثار و کارکردهای امنیت اشاره می‌شود تا ارزش و جایگاه امنیت به خوبی دانسته شود.۱- کسب آرامش روحی۲- رشد و تکامل انسان:بنابراین امنیت، فضایی را فراهم می‌آورد تا هر کس بتواند کمالات خود را بروز و ظهور دهد؛ زیرا کمالات انسانی در بینش و نگرش قرآنی از راه بندگی و طاعت خدا و آموزه‌های آن پدید می‌آید و اگر قرآن از عبودیت سخن می‌گوید به یک معنا همان راه تکاملی بشر است چنانکه پیامبر اکرم(ص) از همین راه به قاب قوسین او ادنی (نجم آیه ۹) رسید. 3-دستیابی به حق و علم۴- زمینه ساز رفاه و آسایش۵- افزایش گردشگری. قرآن به صراحت نشان می‌دهد که کفر و شرک و نیز کفران نعمت‌های الهی مهم‌ترین عامل برای از دست دادن امنیت اجتماعی است. جامعه‌ای که دچار کفر و کفران نعمت می‌شود، دچار خوف و ترس می‌شود و در نتیجه آن امنیت روحی و روانی فردی و جمعی به خطر می‌افتد و جامعه‌ای که دچار فقدان امنیت می‌شود نه تنها سالم نیست بلکه دچار بحران جمعی روانی می‌شود که خدا از این مسئله به فقدان آرامش جمعی یاد می‌کند. (نحل آیه ۱۱۲) این‌گونه است که تولید کاهش یافته و فقر و گرسنگی دامنگیر جامعه می‌شود و خوف و ترس از عملکردهای خویش، از آنان سلب آرامش می‌کند. قرآن به اقوام و جوامع انسانی هشدار می‌دهد که یکی از مهم‌ترین عوامل سلب امنیت اجتماعی کفر و کفران نعمت است. (شعراء آیه ۱۴۲ و ۱۴۶( از دیگر عواملی که می‌توان به عنوان عامل فقدان امنیت اجتماعی از نظر قرآن برشمرد، عامل آدم‌ربایی است. قرآن نعمت امنیت را از این نظر مورد توجه قرار داده است و می‌فرماید که ما برای قریشیان شهر مکه را حرم امنی قرار داده‌ایم که این نعمت بزرگی است.در گزارش‌های قرآنی و تاریخی بی‌شماری به این مورد برخورد می‌کنیم که مردمانی با یورش‌های روزانه و شبانه از خانه و کاشانه خود ربوده شده و یا گروگان گرفته می‌شدند. این مسئله موجب شده بود تا دیوارهایی دور شهرها و آبادی‌ها بکشند، با این همه باز با یورش‌های دشمنان و حاشیه‌نشینان ربایش صورت می‌گرفت. قرآن از آدم‌ربایی و گروگان‌گیری به تخطف یاد می‌کند که به معنا و مفهوم ربایش است. بنی‌اسرائیل همین آدم‌ربایی را به عنوان توجیه مطرح کرده و از پیروی حضرت موسی(ع) سر باز می‌زنند و می‌گویند که می‌ترسیم اگر از تو پیروی کنیم ما را بربایند و به گروگان بگیرند. (قصص آیه ۵۷)از دیگر عللی که قرآن در آسیب‌شناسی فقدان امنیت بیان می‌کند مسئله افشای اخبار امنیتی و سری کشور و جامعه است که موجب می‌شود دشمن با آگاهی از اطلاعات به دست آمده به جامعه هجوم آورده و امنیت کشور و جامعه را با خطر جدی مواجه سازد. (نساء آیه ۸۲(
