ویژگی‌های شخصیتی فاطمه(س) 98/12/1
ویژگی‌های شخصیتی فاطمه(س)
فاطمه(س) از نظر آموزه‌های قرآنی انسان کاملی است که به سبب همین ویژگی می‌تواند سرمشق بی‌چون و چرای مردم شود و انسان‌ها برای رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی از ایشان بیاموزند. آن حضرت(س) همانند حضرت مریم(س) و حضرت آسیه(س) همسر فرعون سرمشق نیک و پسندیده مومنان از مرد و زن است و این‌گونه نیست که افکار و عقاید و رفتار و کردار ایشان تنها سرمشق زنان باشد.حضرت فاطمه(س) به عنوان اهل بهشت از سوی خداوند در آیات سوره انسان معرفی شده است. این بدان معناست که ایشان از نظر قرآن، انسان کاملی است که بر مدار حق بوده و زندگی او بی‌چون و چرا می‌بایست سرمشق قرار گیرد. خداوند زمانی بهشتی بودن ایشان را اثبات می‌کند که هنوز تا زمان شهادت حضرت، حوادث بسیاری رخ داده و ایشان کنش‌ها و واکنش‌های بسیاری داشته است. پس همه آنچه ایشان از قول و فعل و تقریر انجام داده از نظر قرآن حجت خداوند بر مردمان است و می‌بایست به عنوان روش درست و صراط مستقیم و میزان اعمال مورد استفاده همگان به‌ویژه مومنان قرار گیرد. البته از آیات دیگر از جمله آیه ۳۳ سوره احزاب می‌توان عصمت ایشان را به دست آورد که خود بیانگر آن است که هیچ عمل و قول حضرت بر خلاف فرمان شریعت نیست.
ویژگی‌های حضرت فاطمه(س) را می‌توان در ابعاد روحی، اخلاقی، اجتماعی، عملی و مانند آن دسته‌بندی کرد. هر کسی دارای شخصیتی است که اموری چون وراثت، تعلیم و تربیت، زمان و اجتماع، آن را شکل می‌دهد. رفتار هر کسی متأثر از شخصیت اوست؛ چنانکه رفتار نیز در تثبیت شخصیت و یا تغییر مثبت و منفی آن نقش دارد. بنابراین، آگاهی از شخصیت می‌تواند برای فهم رفتارهای شخص مفید باشد. از سویی دیگر این افکار، عقاید، باورها و بینش‌ها و نگرش‌های شخص است که او را از دیگران متمایز می‌کند و رفتارش را شکل می‌دهد. بنابراین، برای همانندی با او لازم است تا این شخصیت شناخته شود تا بتوان او را سرمشق زندگی خود قرار داد.حضرت فاطمه(س) هر چند که از نظر نوری در جایگاه خاصی همانند دیگر چهارده معصوم(ع) قرار دارد، ولی حضور فیزیکی و بشری او اقتضائاتی دارد که او را همانند دیگر مردمان ساخته است. بر همین اساس می‌توان در بسیاری از امور او را سرمشق زندگی قرار داد، هر چند که نمی‌توان به سبب همان اختصاصات ایشان و چهارده معصوم(ع) به کمالی دست یافت که ایشان به فضل الهی بدان دست یافته‌اند و به حکم سنت تکوینی الهی، فضیلت خاصی به آنان داده شده که بیرون از وصول دیگر انسان هاست. اما باید توجه داشت که آنچه از انسان‌ها خواسته شده همانندسازی در اموری است که امکان آن برای همگان فراهم آمده است. پس می‌توان با سرمشق سازی ایشان در قول و فعل و عمل کاری کرد که سبک زندگی آنان را در پیش گرفته و به مقامات انسانی بایسته و شایسته‌ای دست یافت.به سخن دیگر، هر چند که به طور تکوینی برخی از مردم بر برخی دیگر تفضیل داده شده‌اند؛ چنانکه انسان‌ها بر بسیاری از موجودات و(اسراء، آیه ۷۰) یا پیامبرانی بر برخی دیگر از پیامبران(بقره، آیه ۲۵۳) مردان بر زنان از نظر تکوینی دارای برخی فضایل هستند(نساء، آیه ۳۴)، ولی این بدان معنا نیست که خداوند از زنی بخواهد تا خود را همانند مردی کند یا از مردم بخواهد که خود را همانند چهارده معصوم(ع) در تمامی جهات کنند، بلکه در مواردی که امکان آن وجود دارد، می‌بایست همانندسازی صورت گیرد.در اینجا به برخی از ویژگی‌های شخصیتی ایشان اشاره می‌شود که شامل هر دو دسته از فضایل تکوینی و غیرتکوینی می‌شود. به این معنا که برخی از آنها به فضل الهی و برخی دیگر با کسب و اکتساب تحصیل شده است.
۱. اخلاص: یکی از مهم‌ترین خصوصیات آن حضرت(س) اخلاص است. ۲. عصمت: خداوند در آیاتی از جمله آیه ۳۳ سوره احزاب از عصمت آن حضرت(س) سخن گفته است. فاطمه(س) از جمله اهل‌بیت پیامبر(علیهم‌السلام)است که اراده الهى بر پاکى و عصمت او از هر نوع آلودگى تعلّق گرفته است۳. طهارت روحی و معنوی: به تصریح روایات فراوان و اعتراف مفسّران شیعه و بسیاری از علماء و مفسّرین سنّی آیه «تطهیر» در مورد امیر مؤمنان علی و فاطمه و حسن و حسین ـ علیهم السّلام ـ نازل شده است۴. تقوا: بی‌گمان ایشان در تقوای الهی به جایگاهی رسیده است که او را امام المتقین و پیشوای پرهیزگاران ساخته تا مردمان با سرمشق قراردادن ایشان به مقامات والای انسانی برسند. ۵. علم: خداوند در آیه ۴۳ سوره نحل از مردم می‌خواهد تا در امور دین و دنیا که نمی‌دانند به ایشان مراجعه کنند؛ چرا که ایشان اهل ذکر و عالمی هستند که می‌توان در امور دین و دنیا به آنان مراجعه کرد. ۷. عفت و حیا:حضرت فاطمه (س) عفت را امری مهم و ارزشی می‌دانست و در این باره می‌فرماید: همانا خداوند، نیکوکار بردبار با عفت را دوست می‌دارد. (دلائل‌الامامه، ص۱) ایشان درباره حیا نیز می‌فرمایند: همانا حیا از ایمان است و نتیجه ایمان، بهشت می‌باشد. ۸. شب زنده‌داری و سحر‌خیزی: آن حضرت(س) اهل تهجد و شب زنده داری بود. در این‌باره روایات بسیاری وارد شده است۱۰. رضایت خدا: از نظر حضرت فاطمه(س) هیچ چیزی مهم‌تر و با ارزش‌تر از رضایت خدا نیست. ۱۱. عبادت و روزه: خداوند در آیات سوره انسان بیان می‌کند که حضرت فاطمه(س) روزه نذر می‌کرد و حتی در هنگام افطاری از همان غذایی که بشدت بدان نیاز داشت به دیگران ایثار می‌کرد۱۲. ابرار: آن حضرت(س) به مقام ابرار رسیده است؛ چرا که در هر کار نیکی وارد می‌شد و در آنها مشارکت داشت. ۱۳. اهل الذکر: بر اساس آیه ۴۳ سوره نحل فاطمه(س) از مصادیق اهل الذّکر است که می‌بایست برای امور دین و دنیا به آنان مراجعه کرد. ۱۴. اهل‌البیت: حضرت فاطمه(س) بر اساس آیه ۳۳ سوره احزاب از اهل بیت پیامبر(ص) است۱۵. ذی‌القربی: یکی از فضایل آن حضرت(س) خویشاوندی با پیامبر(ص) است. در آیات چندی فضایل و اختصاصاتی برای ایشان ذکر شده که می‌بایست از سوی امت مراعات شود. از جمله آنها مسئله خمس و محبت و ولایت است. ۱۶. ام ابیها: در کتاب مقاتل الطالبین و کشف الغمه آمده است که امابیها از کنیههای حضرت فاطمه زهرا(س) است که پیامبر‌اکرم(ص) به آن حضرت میفرمود امابیها؛ یعنی، مادر پدرش (مادر من). فهم حقیقت و واقع این مطلب که چرا پیامبر‌اکرم(ص) به حضرت فاطمه(س) امابیها میفرمود بسیار مشکل است. ام به معنی مادر و اصل و پایه هر چیزی است و چیزهای دیگر به آن ملزم می‌شود. به تعبیری دیگر ام به معنای(معظم) چیزهاست. ۱۷. احترام فاطمه نزد پیامبر (ص) :از عایشه نقل کرده‌اند که: «فاطمه (س) هر گاه بر رسول‌خدا(ص) وارد می‌شد برای او از جای خود بر می‌خاست و سر فاطمه را می‌بوسید و او را در جای خود می‌نشاند و هرگاه پیامبر نزد فاطمه می‌رفت تا فاطمه را ملاقات کند با یکدیگر روبوسی می‌کردند و با هم می‌نشستند.۱۸. خوف و رجا: ایشان در مقام خوف و رجا بودند. امید به فضل الهی در عین خشیت از مقام عظمت و جلال الهی در ایشان نهادینه بود. ۱۹. خیرالبریه: خداوند در آیه ۷ سوره بینه از ایشان به عنوان خیرالبریه و در زمره بهترین خلق خود یاد می‌کند. ۲۰. شجره طیبه: خداوند در آیه ۲۴ سوره ابراهیم از ایشان و اهل بیت(ع) به عنوان شجره طیب یاد کرده است. ۲۱. صبر: از خصوصیات ایشان صبر است که یک فضیلت بسیار مهم در آموزه‌های قرآنی و اسلامی است. خداوند آن حضرت(س) را به این فضیلت می‌ستاید.(انسان، آیات ۸ تا ۱۲) امام علی(ع) درباره صبر و فداکاری آن حضرت(س) فرموده است: فاطمه (س) بقدری با مشک آبکشی کرد تا بر سینه‌اش اثر گذاشت و بقدری با آسیاب دستی آرد کرد تا دستهایش مجروح شد و آنقدر خانه روبی کرد و برای پخت و پز آتش زیر دیگ نهاد که لباسهایش گردآلود و دودی شد؛ و در این امور زحمت و رنج بسیار به او می‌رسید.۲۲. عبدالله: از مهم‌ترین مقامات انسانی آن است که انسان عبدالله شود؛ چرا که این بدان معناست که همه اسماء‌الهی در این شخص تجلی یافته است. ۲۳. وفا داری: از دیگر ویژگی‌هایی که خداوند حضرت فاطمه(س) را بدان می‌ستاید، وفاداری است. این ویژگی در آیات ۷ تا ۹ سوره انسان بیان شده است. ۲۴. مهاجرت: از فضایل آن حضرت (س) هجرت در راه خداست که ایشان را در جایگاه بالایی قرار داده بطوری که به عنوان سابقون اولون(پیشتازان نخستین) مورد ستایش الهی قرار می‌گیرد. ۲۵. سرور زنان: ایشان نه تنها سیده و سرور زنان جهان است و بر همه آنان سرور است، بلکه به اعتبار آیه ۶۱ سوره آل عمران که از آن به آیه مباهله یاد می‌شود، پیامبر(ص) کسی دیگر را جزو نساء خود نمی‌شناخت. از این رو در مباهله از میان زنان جز ایشان را با خود نبرد تا این‌گونه شایستگی ویژه آن حضرت را نشان دهد؛ چرا که به اتّفاق روایات مفسّران امامیّه و اهل سنّت، مقصود از «نسائنا» ، فاطمه(س) است. ۲۶. مقربان: آن حضرت(س) از مقربان درگاه الهی بود. همین مقام موجب شد تا حتی حضرت آدم(ع) برای توبه به ایشان متوسل شود تا گره از کارش گشوده شود. ۲۷. کوثر: از دیگر ویژگی‌های آن حضرت(س) مقام کوثر بودن ایشان است. از طریق ایشان نسل پیامبر(ص) باقی و برقرار است و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) به عنوان فرزندان پیامبر(ص) از طریق فاطمه (س) است. ۲۸. صداقت و راستگویی: «عایشه» گفته است: هرگز راستگوتر از فاطمه (س) جز پدرش(ص) ندیدم۲۹. حجت خدا: یکی از حجت‌های الهی بر بندگان حضرت فاطمه(س) است. ایشان هر چند که امام معصوم یا پیامبر نیستند، ولی سخن ایشان حجت است؛ چرا که خداوند ایشان را به علم لدنی و عصمت در قول و فعل و تقریر ستوده (احزاب، آیه ۳۳) و در آیات سوره انسان به عنوان اهل بهشت معرفی کرده است.
