حسابرسی الهی در کم تر از چشم برهم زدن               

امر الهی بر خلاف خلق الهی فرآیندی نیست و از نظر زمانی می توان گفت که اصلا زمان در آن راه نمی یابد؛ زیرا امر الهی، فرازمانی است. پس درون زمان قرار نمی گیرد تا بر اساس سنجه های زمانی به سنجش در آید. از جمله امر الهی می توان به «امر الساعه» اشاره کرد که امر نسبت به زمان از جمله زمان قیامت که زمانبردار نیست و سخن گفتن از زمان در آن بی معنا و  مفهوم است.از نظر آموزه های قرآنی، حسابرسی در قیامت نیز چیزی مشابه امر الهی است، اگر نگوییم که خود از مصادیق آن است. از این روست که حسابرسی در قیامت، چنان است که فرا زمان یا در کم ترین و کوتاه ترین ظرف زمان اتفاق می افتد که از آن در فرهنگ قرآنی به عنوان «کلمح البصر او هو اقرب؛ همانند چشم بر هم نهادن یا نزدیک تر از آن» تعبیر شده است.از نظر آموزه های وحیانی قرآن، انسان ها وقتی در تحلیل احتمالات از سنجه های مناسب و درستی بهره گیرند می توانند بر اساس آن موازین از نظر میزان و موزون، به حساب درست دست یابند و از میان احتمالات،‌ احتمال وجیه و درست را بیابند. به عنوان نمونه حساب زمان و عدد سالیان را می توان بر اساس حرکت ماه و خورشید به دست آورد؛ چنان که خدا در این باره می فرماید: اوست که خورشید را به عنوان منبع تابان و ماه را نور قرار داد و برای ماه منازلی را مقدر کرده تا این گونه شما به عدد سالیان و حساب دست یابید.(یونس، آیه ۵)هم چنین می فرماید: و ما شب و روز را دو آیه از آیات الهی قرار دادیم. پس آیه شب را محو کرده و آیه روز را بصیرت بخش قرار دادیم  تا در روز فضلی از پروردگارتان را بجویید و تا این که عدد سالیان و حساب را بدانید و هر چیزی را به شکل تفصیلی تفصیل دادیم و به اجمال فرو نگذاشتیم.(اسراء، آیه ۱۲)بنابراین، اگر بر اساس معیارهای صحیح مانند گردش ماه و خورشید و نشانه ها و آیات شب و روز، حساب انجام گیرد، حسابی درست و صحیح از میان احتمالات و قابل پذیرش است؛ چرا که در این صورت مطابق حق و واقع و نزدیک به آن خواهد بود.براساس آموزه های وحیانی قرآن، حسابرسی خدا اختصاص به آخرت ندارد؛ زیرا خدا «سریع الحساب» است و انسان همان طوری که در حال عمل است، مورد حسابرسی قرار می گیرد. پس حساب هیچ کسی هرگز با عمل او جدا نخواهد بود. از همین روست که خدا می فرماید: اینان که حسنات دنیا و آخرت را می خواهند، برای آنان نصیبی از آن چه کسب کرده اند، در همین دنیا است؛ چرا که خدا سریع الحساب است.(بقره، آیه ۲۰۲)از این آیه و آیات دیگر به دست می آید که عمل خوب و بد در همین دنیا نیز مورد حسابرسی قرار گرفته و برخی از عقاب و ثواب در همین دنیا به شخص باز می گردد.پس سرعت و شتاب در حسابرسی الهی وجود دارد و این گونه نیست که همه حسابرسی الهی در آخرت باشد. به سخن دیگر،‌ در همان حال عمل،‌ حسابرسی نیز انجام می شود، فقط عقاب و ثواب الهی به گونه ای است که بخشی در دنیا داده می شود  و بخشی دیگر برای آخرت باقی می ماند.از نظر قرآن، روز قیامت، روز قیام حساب است، خدا می فرماید: یوم یقوم الحساب؛ روزی که حساب قیام می کند.(ابراهیم، آیه ۴۱) در آن روز به سبب حسابرسی، دیدگان بصیرت شاخص می شود(ابراهیم، آیه ۴۲) هر کسی شتابان وارد شده، در حالی که سرهایشان را بالا گرفته و دیدگان فرو هشته است و خیره به صحنه قیامت می نگرند و پلکی نمی زنند و دلها از ترس عذاب الهی فروریخته و تهی شده است. (ابراهیم، آیه ۴۳)

از نظر قرآن،‌ هر کسی عین عمل خویش را حاضر می یابد و حسابرسی موافق با عمل است(نباء، آیه ۲۶)، بنابراین، معنا ندارد که به کسی بدی و سوء از سوی خدا برسد، بلکه حسنه و سیئه تابع عمل شخص است. اما کافر چون اهل بصیرت و بینایی نیست، و دلش بر اساس عقل و فقاهت سامان نیافته است، به جای آب دنبال سراب می رود و وقتی نیز به مقصد می رسد، به جای مقصود خویش، با خدایی مواجه می شود که سریع الحساب است و خدا نیز به تمام کمال عین عملش را به او نشان می دهد که پر از هیچ و چیزی جز سراب نیست که پوچ و تهی است.(نور، آیه ۳۹)از نظر قرآن همین کافران هستند که به تمسخر نسبت به حسابرسی روز قیامت می گویند: پروردگار ما! پیش از روز حساب هر چه زودتر سهم ما را از عذاب به ما بده!(ص، آیه ۱۶)روز قیامت که روز حسابرسی است هر کسی به وعده الهی می رسد؛ زیرا خدا هرگز در وعده خویش تخلف نمی ورزد و خلاف آن عمل نمی کند(آل عمران،‌آیه ۱۹۴)، بلکه وقتی وعده ای از ثواب و عقاب داد همان را به تمام وفا می کند؛ زیرا خدا حقیقت وفا است که هر چیزی را به تمام کمال می دهد. این وفای الهی است که هر کسی به تمام وعده خویش می رسد که برخاسته از عمل خودش است زیرا میزان و موزون و وزن در قیامت حق است و هیچ کسی در آن روز ظلم و ستمی نمی بیند.به نظر می رسد که حسابرسی الهی هر چند که گاه با واژه سریع به معنای شتاب مقید شده است، اما این سرعت یا برای تقریب اذهان است؛ یعنی اصلا زمانی در حسابرسی الهی مطرح نیست؛ زیرا این حسابرسی از مصادیق امر الهی است که در آن زمان به معنا و مفهوم مقدار حرکت چیزی از الف به باء باشد؛ یا اگر زمانی باشد، این زمان آن اندازه کوتاه است که اصلا به شماره نمی آید؛ چنان که می گویند که در کسری از زمان و ثانیه و ثالثه انجام شده یا در کوتاه تر از چشم نهادن و بستن پلک یا کم تر از آن این کار انجام شده است. از جمله انتقال تخت ملکه سباء که در کوتاه ترین و نزدیک ترین و  کم ترین زمان ممکن، اتفاق افتاده است. از نظر قرآن،‌ امر الهی چون فرآیندی هم چون خلق الهی نیست، هیچ بهره ای از زمان نمی برد و اصلا زمان در آن مطرح نیست. از این روست که خدا در قرآن بارها درباره امر الهی می فرماید: هر گاه امری را انجام دهد پس به آن می گوید: باش پس می شود. یا می فرماید:  قول ما به چیزی جز این نیست که هر گاه آن را اراده کنیم این که به آن می گوییم: باش پس می شود.(نحل، آیه ۴۰) بنابراین کسی که مال حرام یا مال یتیم می خورد، در همان حین خوردن،‌ آتش می خورد(بقره، آیه ۱۷۴؛ نساء، آیه ۱۰)، نه این که اول مال حرام را می خورد، بعد این آتش می شود و آن را می خورد. در حقیقت کن فیکون در این حساب دنیوی انجام می شود و اگر تاخیری به نظر می رسد، یا تاخیر رتبی است، یا تاخیر در ادراک انسانی است که گرفتار خلق الهی است؛ زیرا در مقام خلقی است که فرآیند در آن از جمله فرآیندی زمانی ظهور قوی تری دارد.البته در روز قیامت که روز ظهور تمام هر عملی است، این حالت به شکل کامل و تمام بروز و ظهور می کند و شخص در می یابد که مثلا آن چه را از حرام خوردن به شکل چیز گداخته ای در آمده که شکم و پوست ایشان را می سوزاند و می گدازد.(حج، آیه ۲۰)پس قدرت الهی به گونه ای است که همه امر ساعت قیامت در کم تر و کوتاه تر و نزدیک تر از پلک بر هم نهادن و چشم زدنی تحقق یابد. حسابرسی الهی نیز از همین شتاب و سرعت برخوردار است که اگر بخواهیم برای آن زمانی در نظر بگیریم می بایست بگوییم که «کلمح البصر او هو اقرب»؛ زیرا حساب نیز بیرون از زمان و دایره آن قرار دارد. این بدان معنا خواهد بود که همگان به یک معنا همزمان نه در زمانی خطی همه اعمال کوچک و بزرگ خویش و آثار آنها را در کتاب الهی می بینند و آن را حاضر(کهف، آیه ۴۹) در می یابند که در برابرشان قرار گرفته و حساب و عقاب و ثواب همزمان به نمایش در می آید. این اندازه حساب قیامت سریع است که اصلا به مقدار و اندازه در نمی آید.