اصالت لذت در آخرت از نظر قرآن                 

لذت حالت روانی و ادراکی نفسانی است که در نفس و روان انسان از چیزی طیب به او دست می دهد؛ زیرا طیبات چیزهای سازگار و سازنده با تن و روان آدمی است؛ و هنگامی که شخص از آن بهره مند می شود، ادراکی خوشایند در وجود شخص بر انگیخته می شود که در بسیار اوقات قابل توصیف نیست؛ زیرا لذت همانند درد از حالات نفسانی و باطنی است که با انسان بدان علم حضوری دارد و بیان آن در قالب کلمات و واژگان یا حتی رفتار و حالات ظاهری بدن نمی تواند آن ادارک خوشایند را همانند ادراک درد به طور کامل منتقل کند. بنابراین، توصیف در قالب معلومات حصولی بس دشوار و گاه به دور از حقیقت و واقعیتی است که در درون و باطن شخص اتفاق می افتد.از نظر آموزه های وحیانی قرآن، بسیاری از امور طیب و خوشایند در دنیا وجود دارد، و انسان دنبال آن است، ولی نمی تواند لذت به تنهایی در زندگی انسان متعادل اصالت یابد؛ زیرا آن چه مد نظر خدای حکیم در دنیا است، اهداف حکیمانه ای است که فراتر از لذت به عنوان غایات تعریف شده است؛ اما در آخرت خود لذت می تواند اصالت یابد؛ زیرا خود لذت می تواند غایت امری قرار گیرد. از آن جایی که اهداف غایی فراتر از لذت برای هر امر دنیوی مد نظر است، لازم دانسته شده تا این برای تحقق آن اهداف از لذت های حلال و طیب استفاده شود؛ از همین روست که در آیات قرآنی بر دو عنصر اساسی در هر چیزی «حلال» و «طیب» بودن تاکید شده و از مردمان خواسته شده تا برای استفاده این دو امر را به عنوان ملاک و معیار اصلی مد نظر قرار دهند و به کار گیرند. از همین روست که قرآن از انسان طیب، حیات طیب، مواد طیب، زن طیب، مرد طیب، خانواده و شجره طیب، خوراک طیب، و مانند آنها سخن به میان آمده و خواسته شده تا از خبیثات متقابل آنها پرهیز شود؛ زیرا لذتی که در آن ها است، لذتی پایدار نیست و نمی تواند اهداف غایی را نیز برآورده سازد.خدا برای تحقق اهداف غایی از طریق قرار دادن لذت در امور و چیزها بر آن است تا انسان در مسیر درست و راستی قرارگیرد که به آسانی به آن ها دست یابد. از همین روست که احکام ناظر به مسائل جنسی و لذت های آن، به گونه ای سامان یافته تا اهداف غایی و متعالی تحقق یابد. از همین روست که لذت جنسی را محدود به مشروع و حلال می کند(نساء، آیه ۲۴)؛ زیرا خدا می داند که بشر برای هدف ابتدایی و مقدمی یعنی لذت بردن ممکن است به سمت رفتار حرام و نامشروع کشیده شود. ازهمین روست که تمتع و استمتاع جنسی از زنان برای لذت مشروع تایید می کند(همان)؛ البته نه برای آن که استمتاع هدف غایی باشد، بلکه برای این که بسیاری از مردم برای همان لذت و هدف مقدمی ممکن است به کاری نامشروع، حرام، خبیث و غیر طیب رو آورند.از نظر آموزه های وحیانی، خدا برای دست یابی به اهداف غایی لذت ها را در بسیاری از امور قرار داده است. لذت های چشمی که انسان را به وجد می آورد تا به کشاورزی و دامداری بپردازد و از آن لذت ببرد،چنان که حضرت سلیمان از اسبان رهوارو حضرت موسی(ع) از چوپانی و گله داری لذت می برد .و هم چنین در مساله خوردن و نوشیدن که لذت بسیاری است که انسان را به خوردن و نوشیدن انواع خوراکی ها و نوشیدنی ها سوق می دهد تا لذت چشمی از زیبایی ها پوشاک ها و مانند آنها (فاطر، آیه ۱۲) همگی بیانگر آن است ، اگر لذتی در آن قرار داده شده، هدف غایی یا اهداف متعالی دیگر مد نظر بوده که شامل بقای انسان و کسب تقوای الهی از طریق فلسفه و سبک زندگی الهی است؛ زیرا اگر در خوردن و نوشیدن و پوشیدن لذتی نبود، انسان تلاشی برای آن نمی کرد و این گونه بقای انسان در معرض خطر قرار می گرفت.از آن جایی که لذت در دنیا اصالت ندارد و هدف غایی و اساسی برای امور نیست، خدا در هنگام مقایسه با لذت های اخروی که اصالت دارد، آن را هیچ و کم اهمیت و بی ارزش می شمارد.البته خدا به مومنان هشدار می دهد که راه افراط و تفریط را در پیش نگیرند؛ یعنی گاه به این فلسفه و سبک زندگی گرایش نیابند که لذت اصالت دارد و می بایست به هر طریقی حتی نامشروع آن را کسب کرد؛ یا در مسیر تفریط آن را کنار بگذارند و لذت مشروع و حلال ولو مقدمی را کنار بگذارند و آن را بر خود به هر شکلی از جمله قسم حرام کنند؛ زیرا چنین قسم و سوگندی بی اثر و لغو است و هیچ آثاری برای آن مترتب نیست و مردمان نمی تواند حلال خدا را بر خود حرام کنند؛ بنابراین لذت های حلال را نمی توان بر خود تحریم کرد.از نظر قرآن، این لذتی که کافران برای آنان اصالت قائل شده اند، از نظر کمی و کیفی از مشکلات عدیده ای از جمله رنج پس از لذت، عذاب و شکنجه(احقاف، آیه ۲۰)، توبیخ و سرزنش الهی رنج می برد؛ زیرا این لذت های دنیوی، اندک و بی کیفیت به قیاس لذت های اخروی است.از نظر آموزه های وحیانی قرآن، هر چند که لذت در دنیا، توصلی و مقدمی است و هدف از لذتی که در چیزها یا امور قرار داده شده برای ایجاد انگیزه جهت دست یابی به اهداف غایی و متعالی دیگر است؛ اما در آخرت این گونه نیست، بلکه خود لذت در بهشت اصالت دارد و لذت برای لذت است؛ زیرا در آخرت نظام دیگری بر هستی از جمله انسان حاکم است که با نظام دنیوی کاملا فرق دارد؛ خدا در قرآن بیان می کند که نظام کنونی برداشته و نظامی دیگری جایگزین آن می شود: بر اساس آموزه های قرآنی، در نظام اخروی انسان برای بقای خویش نیاز به خورد و خوراک و نوشیدن ندارد؛ چنان که نیازی به پوشاک ندارد؛ زیرا انواع پوشش ها برای رهایی انسان از گرما و سرما ، جنگ و مانند آن ها است که پس از تغییر ماهیت بدن انسان به سبب چشیدن از میوه ممنوع لازم و ضروری شده است. بنابراین، ماهیت اخروی انسان در بهشت به گونه ای است که نیازی به این امور برای حیات و بقای خویش ندارد؛ زیرا انسان به گونه می شود که خورد و خوراک او برای زنده ماندن نیست؛ به ویژه که مرگی پس از ورود به بهشت و دوزخ نیست.از آن جایی که در آخرت بقای نسلی نیز نیازی به نکاح و زناشویی ندارد، نکاح و زناشویی با حور العین و بهشته های بهشتی برای تناسل و بقا نیست؛ چنان که برای اهداف دیگری چون کسب تقوا یا مانند آن نیست که انسان به زناشویی اقدام می کند، بلکه همه چیز برای کسب لذت است؛ از همین روست که لذت در آخرت اصالت می یابد و انسان هر کاری که انجام می دهد تنها برای لذت است. از همین روست که خدا به صراحت درباره نوشیدنی ها می فرماید: مثل بهشتى که به پرهیزگاران وعده داده شده چون بوستانی است که در آن نهرهایى است از آبى که رنگ و بو و طعمش برنگشته و جویهایى از شیرى که مزه‏ اش دگرگون نشود و رودهایى از باده‏ اى که براى نوشندگان لذتى است و جویبارهایى از انگبین ناب و در آنجا از هر گونه میوه براى آنان فراهم است؛ و از همه بالاتر آمرزش پروردگار آنهاست.لذت های بهشتی چنان اشتهاآور است که انسان برای شهوت نه چیز دیگری بدان گرایش می یابد؛ زیرا هدف آن است که نفس از آن لذت ببرد و اشتهایش را برآورده سازد و شهوت خویش را بر طرف نماید. در حقیقت شهوت برای شهوت و لذت برای لذت است.(زخرف، آیه ۷۱(از نظر قرآن، همه بهشت برای لذت انسان آفریده شده است و چیزی جز لذت از آن انتظار نمی رود و لذت در آن چنان اصالت دارد که خدا از بهشت به عنوان لذت محض یاد می کند که همه اشتهای بشر را برآورده می سازد(روم، آیه ۱۵) زیرا از پیامبر (ص) پرسش شده است: «حبر» چیست؟ آن حضرت فرمود: لذّت و سِماع است. پس در بهشت همه چیز لذت آفرین است و انسان چنان از لذت ها لذت می برد که قابل توصیف نیست. این لذت ها نیز برای اهداف دیگری نیست؛ زیرا هیچ انگیزه ای جز لذت بردن در آن جا نیست.این لذت ها و شهوت ها هم مادی و هم معنوی است یعنی هم تن و هم روان انسان از آن لذت می برد. امیرمومنان امام علی(ع) در توصیف بهشت می فرماید: اگر با دیده دل بدان چه از بهشت برایت توصیف کرده‌‏اند بنگرى از هر چه مربوط به دنیاست دل خواهى کند، هر چند جالب و زیباست و خواهش هاى نفسانى و خوشی هایش از امورى است که انسان را به خود جلب می‌‏کند. اگر در حرکت درخت ها که در کنار جوی هاى بهشت است و در برخورد برگ ها به یکدیگر و صداى زیبایى که از آن بر می‌‏خیزد و ریشه‌‏هاى درخت ها که در تپه‌‏هایى از مشک پنهان گردیده اندیشه کنى از خود بی‌‏خود خواهى شد. همچنین است آویزان بودن خوشه‌‏هاى مروارید تر و تازه بر شاخه‏‌هاى با طراوت و محکم و میوه‌‏هاى رنگارنگ در پوست شکوفه‌‏ها و شاخه‌‏ها که بدون زحمت چیده می‌‏شود و طبق میل هر کس در دسترس قرار می‌‏گیرد. قصرهاى اهل بهشت، عسل پاک و خالص و شربت هاى تصفیه شده گردش داده می‌‏شود. ساکنین بهشت افرادى هستند که هماره عنایات الهى شامل حالشان می‌‏گردد تا آن گاه که در خانه جاوید خویش جاى گیرند و از این جا و آن جا شدن آسوده گردند. پس اى شنونده بدان که اگر دل خود را به رسیدن به آن منظره‏‌هاى زیبا که تصور می‌‏کنى مشغول نمایى از شوق رسیدن به بهشت جان خواهى داد و از همین محفل به همسایگى اهل گورستان خواهى رفت و از دنیا دل خواهى کند.البته انسان از هر چیزی در یک سطح لذت نمی برد، بلکه بهره مندی از لذت سطوح متفاوت و مراتب و درجات متعدد و متنوعی دارد، برخی از لذت ها قوی تر و شدیدتر و برخی ضعیف تر است؛ امیرمومنان امام علی(ع) می فرماید: بهترین و لذیذترین چیز در بهشت، دوستى خدا، دوستى در راه خدا و ستایشِ خداست.و نیز آمده است: ما در جایى هستیم که هرچه نفس هایمان از نعمت ها بخواهد و چشمانمان لذّت ببرد ، در جوار خداى کریم فراهم است.