مسجد النبی(ص) ولنجک

بهداشت جسمی و روحی از دیدگاه قرآن         

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های قرآنی نسبت به جامعه، بهداشت اجتماعی است؛ زیرا جامعه‌ای که برخوردار از بهداشت اجتماعی باشد می‌تواند در مسیر تعالی گام بردارد و سعادت جمعی را تامین کند. بهداشت اجتماعی هر چند مرتبط با بهداشت فردی است، ولی گاه رفتارهای فردی تاثیرات اجتماعی به جا نمی‌گذارد؛ اما همیشه رفتارهای اجتماعی تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم بر رفتارهای فردی دیگران به جا می‌گذارد. همچنین در بسیاری از موارد ارتباط تنگاتنگی میان روان شناسی و جامعه‌شناسی برقرار می‌شود و حوزه بهداشت اجتماعی با بهداشت روانی مرتبط می‌شود. درک تاثیر مستقیم و غیر مستقیم امور می‌تواند برای درمان و نیز پیشگیری بسیار مفید و سازنده باشد.بهداشت، به معناى حفظ صحت امری بسیار مهم و اساسی در ساختار و سبک زندگی اسلامی است.هر کسی باید رفتارها و فعالیت‌هایی را در پیش گیرد که موجب بقای صحت و سلامت شخصی و جمعی شود. در اصطلاح علمی به مجموعه فعالیتها و اقداماتى که براى بهبود و ارتقاى تندرستى و توانایى یک فرد یا جامعه انجام شود، بهداشت مى‌گویند که شامل همه دانش‌ها و روش‌هایى است که به حفظ سلامت فرد و جامعه کمک کند.در اهمیت بهداشت باید گفت خدا در قرآن پاکیزگى و بهداشت را از ملاک‌هاى ارزش‌گذارى اشیا دانسته است(مائده، آیه ۱۰۰)؛ چرا که از نظر خردمندان اشیاى پلید و غیر بهداشتى با اشیاى پاکیزه و بهداشتى مساوی نیست. این امری است که خرد و عقل نیز آن را درک می‌کند و به آن توجه یافته است. ضرورت استفاده از طیبات و توجه به بهداشت تغذیه و بهداشت روح و جسم از آن رو بسیار مهم است که صحت و سلامت آدمی به عنوان یک امر مهم در تعالی و کمال آدمی مطرح است. از نظر عقل و نقل، رعایت نکردن پاکیزگى و بهداشت، ظلم و ضرر بر نفس است.قرآن پاکیزه و سازگار بودن خوردنی‌ها یا ناسازگاری آن با طبع انسان را ملاک حلال و حرام بودن آنها دانسته است. بنابراین، حرمت خوردن هر چیز آلوده و کثیف و غیر بهداشتى به دلیل ناسازگاری آن با به طبع تن و روان آدمی و آثار زیانبار آن است. از همین رو قرآن هر چیز پاکیزه و سالم و سازگار با طبع را حلال و هر چیز کثیف و ناسازگار با طبع را حرام کرده و بر بهره‌گیرى از خوراکیهاى پاکیزه، سالم و سازگار با طبع تاکید داشته و بر لزوم پرهیز از انفاق غذاهاى نامرغوب و غیر پاکیزه توجه داده و از مردار، خون و گوشت خوک، حیوانات ذبح شده به نام غیرخدا و دیگر غذاهاى ناپاک و غیرسالم و مضرّ به سلامت و بهداشت بدن منع کرده است.مراعات بهداشت برای حفظ سلامت تن و روان در همه ابعاد زندگی انسان از فردی و اجتماعی یک ضرورت است،
از نظر قرآن هرگونه استفاده از امور خبیث و ناپاک امری ناروا و خطرناک است؛ زیرا با طبع و طبیعت انسان ناسازگار بوده و آثار مخربی بر تن و روان آدمی به جا می‌گذارد. پس فلسفه و هدف از تحریم این امور حفظ بهداشت تن و روان آدمی است.با نگاهی به آثار مخرب و زیانباری که عقل و نقل برای استفاده انسان از امور خبیث و ناپاک بیان کرده‌اند به خوبی می‌توان دریافت که چرا خدا در قرآن بر اهمیت استفاده از طیبات و پرهیز از خبیثات تاکید دارد. اصولا پلیدى، به معناى ناپاکى و چرک که در قرآن با عناوینی چون «رِجْس»، «رِجْز»، «سوء»، «خبیث» و «نجس» آمده، به مجموعه‌ای امور گفته می‌شود که نه‌تنها سودی به تن و روان آدمی نمی‌رساند، بلکه آثار زیانباری داشته و آسیب جدی به تن و روان و سلامت آنها وارد می‌کند.امور پلید از خوراکی‌ها و پوشیدنی‌ها و نوشیدنی و سرگرمی‌ها چون خون، خوک، مردار، خمر‌، قمار و مانند آنها موجب زیان و ضرر به تن و روان آدمی و ایجاد دشمنی و کینه میان مردم می‌شود. پس یکی از مهم‌ترین آثار اجتماعی زیانبار استفاده از امور پلید و خبیث‌، ایجاد دشمنی میان مردمان است. کسانی که گرفتار پلیدی‌هایی چون شرب خمر هستند، به سبب آنکه عقل آنان نهان و پنهان می‌شود و قدرت فعالیت خود را از دست می‌دهد، رفتاری غیر عقلانی را در رفتار اجتماعی در پیش می‌گیرند و به جای رفتارهای هنجاری گرفتار رفتارهای نابهنجار اجتماعی می‌شوند و دشمنی و عداوت و کدورت و کینه را میان خود و دیگران ایجاد کرده یا دامن می‌زنند.همچنین استفاده از قمار و چوب و اسباب و ابزارهای آن موجب می‌شود تا شخصی که در شرط‌بندی و قمار مال باخته است، کینه دیگران را به دل بگیرد. افزون بر اینکه مال خویش را از دست می‌دهد و سرمایه‌ای که موجب قوام خانه و جامعه است بر باد داده و گرفتار ناتوانی مالی می‌شود، همچنین خود را مغبون می‌یابد و دشمنی دیگران را در دل می‌گیرد. از همین رو در این آیات ازلام (چوب‌هاى مخصوص برد و باخت) مظهر پلیدى و ناپاکى معرفی شده و از وجوب اجتناب از آنها سخن به میان آمده است.باید توجه داشت که این دو امر عداوت و بغض نسبت به دیگران، موجب جلوگیری از یاد خدا می‌شوند. این در حالی است که یاد خدا، روح حیات در کالبد عبودیت و بندگی است و همین‌طور تنها هدف از دعوت الهی می‌باشد و ذکر در مقابل فراموشی قرار دارد، پس عدم ذکر خدا، به غفلت و فراموشی و خارج شدن از طریق عبودیت می‌انجامد؛ و اینکه نماز را به صورت جداگانه ذکر کرد، علی‌رغم اینکه نماز هم از مصادیق ذکر خداست به جهت آن است که نماز فرد، اکمل از ذکر خدا است و خدای تعالی اهتمام بیشتری به نماز دارد؛ چون به فرموده رسول اکرم(ص) نماز ستون دین است.در تفسیر نور آمده است: با آنکه طبق آمارى که ارائه مى‏شود، بسیارى از قتل‏ها، جرائم، تصادفات، طلاق‏ها، امراض روانى، کلیوى و… ناشى از شراب است، امّا قرآن در این آیه با بیان فلسفه‏ تحریم، روى دو نکته تأکید دارد: یکى ضرر اجتماعى یعنى کینه و عداوت و دیگرى ضرر معنوى یعنى غفلت از نماز و یاد خدا. از نظر اسلام پلیدی غذایی که با حرام‌خواری ارتباط تنگاتنگی دارد، آثار و تبعاتی دارد که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:1- فقدان برکت:۲- سنگدلی و قساوت قلب:۳- فرزندان ناخلف: ۴- بی‌تاثیری عبادت: ۵- محرومیت از حلال: باید توجه داشت که اگر نوشیدنی‌های حرام و مانند آن موجب بدبختی اجتماعی می‌شود، پلیدی رفتارهای جنسی نامشروع نیز در جامعه موجب تزلزل ساختار خانواده و در نهایت فروپاشی اجتماع سالم می‌شود و به سبب همین امور است که حرام شده و اجتناب از آن واجب دانسته شده است. زنا و مانند آن به سبب همین بازتاب منفی اجتماعی است که از نظر اسلام و قرآن منع شده است.(نور، آیه ۲۶)از نظر قرآن ریشه رفتارهای پلید و ناپاک، عواملی چون بی‌ایمانی ، بی‌خردی، شرک، و شیطان است و کسانی که گرفتار این امور هستند گرفتار پلیدی و نابهنجاری‌های رفتاری فردی و اجتماعی می‌شوند.