مسجد النبی(ص) ولنجک

عظمت والدین از نظر قرآن

در عظمت جایگاه والدین همین بس که خدا پس از حکم وجوب عبادت خدا، احسان به والدین را قرار داده است. از نظر آموزه های وحیانی قرآن، کسی که نسبت به والدین خویش، جبار، شقی و عصی باشد، به سه گناه کبیره گرفتار است که خدا وعده دوزخ برای هر یک از این صفات داده است؛ حال بنگرید که کسی با والدین خویش بد کند، همزمان سه گناه کبیره را انجام داده است.چنان که گفته شد، خدا پس از وجوب بندگی خویش، احسان به والدین را توصیه و سفارش کرده و آن را واجب و فرض دانسته است. بر همین اساس، در روایات معصومان(ع) ارتباط تنگاتنگی میان رضایت والدین با رضایت خدا و خشم والدین با خشم خدا برقرار شده است. در آیات و روایات، تنها جایی که مخالفت با والدین مجاز دانسته شده، نسبت به شرک به خدا است که نمی توان به این فرمان یا گرایش والدین پاسخ مثبت داد. اما در امور دیگر می بایست مطیع والدین بود حتی اگر مشرک و کافر و فاجر و فاسق باشند. بنابراین، مصاحبت بر اساس عرف و معروف با والدین حتی کافر و مشرک امر الهی است.بر این اساس هر گونه رفتاری که موجب آزردن والدین باشد، به عنوان منکر است و شخص را از دایره ایمان و شکر و احسان خارج کرده و به دایره کفر و کفران و عصیان وارد می سازد.مخالفت و عصیان و آزردن والدین شخص را وارد سه گروه می کند که هر سه گروه وارد دوزخ می شوند؛ زیرا رفتار این سه گروه از مصادیق گناهان کبیره است. 1-جبار: قرآن درباره جبار می فرماید: هر جبار سرکشی نومید می شود و از پس او دوزخی است که از آب آلوده غیر قابل فرودادن سیراب می شود و مرگ از هر سو به او رو آورد ولی مردنی نیست و از پس او است عذابی سخت و انبوه.2-شقی:درباره شقی نیز می فرماید: آنانی که شقی و بدبخت شدند در آتش هستند و ایشان را در آتش ناله های زار و خروشی چون اسبان سخت باشد. در آن آتش همیشه تا زمانی که آسمان ها و زمین بر پا است، جاودانه هستند مگر آن چه که پروردگارت مشیت کند.3-عاصی:اما درباره عاصی نیز می فرماید: و آن کس که نافرمانی و معصیت خدا و رسولش کند و از مرزها و حدود الهی تجاوز کند و بگذرد، او را درون آتشی جادوان داخل کنند و برای او عذابی خوارکننده است.از همین روست که پیامبر(ص) به فرزندان هشدار می دهد و می فرماید: از آزردن والدین و عاق شدن توسط آنان بپرهیزید؛ زیرا بوی بهشت از هزار سال به استشمام می رسد، ولی عاق الوالدین و قاطع رحم آن را نمی یابند.امام صادق(ع) می فرماید: ملعون است ملعون است کسی که والدین خویش بزند؛ ملعون است ملعون است کسی که والدین خویش را بیازارد.از نظر آموزه های اسلامی، کسی که والدین خویش را بیازارد عاقبت به خیر نمی شود؛ اما اگر به والدین خویش احسان کند، عاقبت به خیر شده و خدا سختی های هنگام مرگ را بر او آسان می سازد و هرگز در دنیا گرفتار تهیدستی و فقر نمی شود.در عظمت جایگاه والدین همین بس که دعای الوالدین در حق فرزند مستجاب، بلکه سریع الاجابه است؛ چنان که نفرین والدین نیز این گونه است. البته از نظر روایات اسلامی، هر چند که دعا و نفرین پدر قوی تر است؛ اما نیکی و احسان به مادر سزاوارتر است؛ در جایی دیگر وقتی از پیامبر(ص) پرسیده شد که حق پدر چیست؟ فرمود: این که او را تا زنده است اطاعت کنی؛ سپس درباره حق مادر سوال شد که حق مادر چیست؟ فرمود: هیهات هیهات اگر به عدد ریگهای بیابان و قطره های باران در خدمت مادر بیایستد معادل با یک روزی که در شکم او بوده نخواهد بود.جالب تر این که پیامبر(ص) فرمود: اگر در نماز مستحبی باشی و پدرت تو را بخواند، نمازت را قطع مکن! اما اگر مادرت تو را خواند نماز را رها کن و به خدمت مادر شو!بر اساس این روایات و روایات دیگر، اگر پدر درخواستی داشت و مادر درخواستی دیگر، خواه در مقام تعارض امر و نهی باشد ، خواه در مقام تزاحم هنگام عمل؛ یعنی نتوان هر دو را انجام داد و رضایت هر دو را کسب کرد، در این صورت ترجیح با فرمان مادر است.در برخی از امور واجب مانند نماز جماعت، اگر رفتن به جماعت موجب اذیت و آزار والدین یا ترس از تنهایی یا مشکلات خاص می شود، رفتن به نماز جماعت با نهی آنان دیگر واجب و لازم نیست. هم چنین انجام مستحبات با نهی والدین نه تنها دیگر مستحب نیست، بلکه حرام می شود. بر اساس این روایات و فتوای فقها اگر وقت نماز واجب رسد و والدین کاری را بخواهند تا انجام دهد، لازم نیست تا نماز اول وقت بخواند، بلکه واجب است دنبال کار والدین رفته سپس به نمازش را بگزارد. هم چنین بر فرزندان است تا نه خود والدین را بیازارند و نه اجازه دهند دیگران والدین ایشان را بیازارند.در آداب تکریم و احسان به والدین گفته اند که والدین را به لقب و کنیه بخوانید، جلوی آنان راه نروید و قبل از آنان شروع به خوردن غذا مکنید و در مجلس روی خویش را ایشان بر نگردانید، و صدای خویش را بلندتر از آنان نکنید و دست خود را بالای دست آنان قرار مدهید و کاری نکنید که دیگران والدین را دشنام و لعن دهند و در راه رفتن به والدین تکیه نکنید.حق والدین حتی پس از مرگ نیز باید مراعات شود که شامل قضای حج، نماز، روزه و بدهی های او، عمل مطابق به وصیت، طلب آمرزش خواستن از خدا برای آنان تا دم مرگ خویش، صدقه دادن از طرف آنان و مانند آنها است. از امام باقر(ع) روایت است که اگر شخصی در زمان حیات والدین احسان کند، اما پس از مرگ ایشان آنان را فراموش کرده و کاری برای آنان انجام ندهد، پس خدای تعالی او را جزو عاق الوالدین قرار می دهد؛ اما کسی که در حیات والدین عاق شده اما پس از مرگ ایشان قرض آنان را ادا کرده و به دعا و استغفار برای آنان پرداخته، خدا نامش را در زمره محسنین به والدین ثبت می کند.از پیامبر(ص) پرسیده شد: آیا پس از مرگ والدین چیزی از حقوق آنان باقی است یا خیر؟ فرمود: بلی نماز و استغفار و دعا برای ایشان و گرامی داشتن دوستان آنان و صله نمودن با رحم آنان. و نیز فرمود: کسی که به پدرش در حال حیاتش نیکی کند و پس از مردنش او را فراموش کند و برایش دعا نکند؛ خدا او را «عاق» می نامد.البته از نظر آموزه های وحیانی اسلام، حقوقی بر والدین و نیز حقوقی بر فرزندان است، یعنی می بایست هر دو گروه از والدین و فرزندان حقوق یک دیگر را مراعات کنند. البته اگر والدین حقوق فرزندان را مراعات نکردند، فرزندان حق ندارند که از تکلیف الهی شانه خالی کنند وبه حقوق والدین نپردازند؛ زیرا حق والدین هماره بزرگ تر و عظیم تر از حق فرزندان است. پس اگر والدین به حقوق فرزندان توجهی نداشته و به تکلیف خویش عمل نکردند، فرزندان نمی توانند چنین کنند، بلکه لازم است تا آنان حقوق والدین را شناخته و به تکالیف خویش در قبال آنان عمل کنند. خلیل منصوری