مسجد النبی(ص) ولنجک

رسالت الهی نفس از نظر قرآن

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، خدا فرشتگان و برخی از بشر را برای هدایت های خاص خویش انتخاب کرده و به رسالت و پیامبری می فرستد. اما از نظر قرآن، فراتر از این، همه نفوس انسانی به یک معنا «رسول الله» هستند و رسالت های خاصی از سوی خدا دارند.رسولان الهی به دو دسته اصلی رسولانی از جنس فرشتگان و رسولانی از جنس بشر تقسیم می شوند. خدا می فرماید: خدا از میان فرشتگان و از میان مردم رسولانی را بر می گزیند. و نیز می فرماید: خدا فرشتگان را رسولان قرار داد.فلسفه و هدف رسالت رسولان، پیامبری و پیغام رسانی از سوی خدا به سوی مردم است؛ زیرا خدا افزون بر هدایت تکوینی فطری عقلی به سبب شرایط خاص انسان و جن در دنیا، رسولانی را از جنس فرشتگان و بشر انتخاب کرده تا در قالب اسلام و هدایت نقلی وحیانی مردم را راهنمایی کنند و به کمال بایسته و شایسته برسانند.(بقره، آیه 38)البته خدا از جنس جن، پیامبری انتخاب نکرده بلکه به همین دو جنس فرشته و بشر اکتفا کرده است؛ افزون بر این دو گروه از فرشتگان و بشر، نفوس خود بشر رسولان الهی هستند؛ زیرا خدا به صراحت می فرماید: خدا نفس را هنگام مرگشان به طور کامل می گیرد و توفی می نماید و نفسی که نمرده نیز به هنگام خواب می گیرد. پس نفس کسی که مرگ را بر او حکم کرده، نگه می دارد، و نفس دیگر را تا سرآمد اجلش می فرستد. به راستی که در این امر آیات و نشانه هایی برای قومی است که تفکر می کنند.خدا در آیات قرآنی از واژه «یرسل» برای بیان رسالت و پیامبری سخن به میان آورده است(شوری، آیه 51)؛ چنان که از رسالت اموری دیگر نیز سخن آورده که مسئولیتی را به عهده دارند، مانند رسالت توفانی از باد برای غرق کردن، یا رسالت شعله های بی دود یا دود آتش آلود، یا رسالت سنگریزه و شن، یا حسبان و آسیب دقیق آسمانی، یاد باد بشارت، یاد صاعقه و آذرخشو مانند آنها.خدا هم چنین رسولانی را به عنوان «حفظه» و حافظان نفس می فرستد تا نفس را تا زمانی مرگ حفظ کند، اما وقتی زمان مرگ رسید آن گاه رسولانی دیگر می آیند و رسولان حافظ کنار می روند و این رسولان دوم برای آن می آیند که به فرمان الهی «توفی» کنند.وقتی نفس انسان در هنگامه خواب از سوی خدا «توفی» می شود، پس از آن که «ارسال» می شود، دارای رسالتی است که از سوی خدا برایش مشخص شده است. اما پرسش این است که چه رسالتی برای نفس از سوی خدا تعیین و مشخص شده است؟ در هنگامه توفی در خواب چه اموری اتفاق و رخ می دهد که نفس به عنوان رسول ارسال می شود؟.نفس انسانی همان تجلی روح و تنزل آن در کالبد بدن است. این تنزل روح الله در بدن و تجلی در قالب نفس، با «نفخ» انجام می شود. در حقیقت روح که از ساحت امر الله است پس از تجلی در قالب نفس، همه دارایی های روح الله را دارا است؛ از این روست که نفس انسانی دارای همه اسمای الهی و انوار صفات اوست و از این ظرفیت و استعداد برخوردار است تا خلیفه الله باشد و بر ما سوی الله تصرفات تکوینی در قالب مظهریت در ربوبیت داشته باشد.نفس انسان با الهام الهی از همه توان ادراکی و شناختی و نیز گرایشی و انگیزشی برخوردار است و توانایی تشخیص مصادیق حق و باطل و گرایش به حق و مصادیق آن و گریزش از باطل و مصادیق آن دارا است.بر اساس آموزه های وحیانی قرآن با آن که نفس از چنین ظرفیتی شگفت برخوردار است و به هدایت فطری عقلی تکوینی این گونه عمل می کند(طه، آیه 50)، اما خدا به اشکال دیگر نیز به او کمک می کند تا در این جایگاه عظیم خلافت الهی قرار گیرد. از این روست که هدایت وحیانی نقلی را به مدد فرستاده و این تفضل و منت را بر انسان داشته تا کمکی دیگر داشته باشد و با حجت های ظاهری و باطنی او را به کمال بایسته و شایسته اش هدایت و رهنمون سازد.بر اساس روایات دیدن رویا در خواب نعمتی است که خدا به انسان داده تا حقایق را مشاهده کند و نسبت به آن نوعی سخنیت پیدا کند؛ زیرا حقایق در عالم برزخ به شکل امثال و مثلها نشان داده می شود که فراتر از محسوسات است؛ زیرا عالم مثال و برزخ به نوعی سخنیتی با آخرت نیز دارد. به هر حال، سخنانی که پیامبران از آخرت می گفتند غیر قابل فهم برای اکثریت مردم و توده های آن بوده است، اما با دیدن رویا در خواب مثالهایی از آخرت را مشاهده می کردند و این گونه به فهمی جدید رسیدند.امام کاظم (ع) می فرماید: بشر در ابتدای خلقت رویا نداشت، و بعد از مرور زمان خداوند به او عطا کرد و آن بعد از وقتی بود که خداوند متعال پیامبری را برای دعوت و هدایت مردم زمانش فرستاد؛ او مردم را به اطاعت و بندگی پروردگار امر می کرد. آن مردم گفتند: «اگر ما خدا را بپرستیم در برابرش چه داریم، در حالی که دارایی تو از ما بیشتر نیست؟آن پیامبر فرمود: «اگر اطاعت خدا کنید، جزای شما بهشت است و اگر معصیت کرده و حرف مرا نشنیده بگیرید، جای شما دوزخ است.» گفتند: بهشت و دوزخ چیست؟ برایشان توصیف کرد و توضیح داد. پرسیدند کی به آن می رسیم؟ فرمود: «هنگامی که مردید.» گفتند: ما می بینیم که مرده های ما پوسیده و خاک می شوند و برای آن ها چیزی از آنچه وصف کردی نیست؟ و آن پیغمبر را تکذیب کردند.خداوند رویا را برای آن ها قرار داد. در خواب دیدند که می خورند، می آشامند، حرکت می کنند و می گویند و می شنوند و چون بیدار می شدند، اثری از آنچه دیده بودند، نمی دیدند. نزد پیغمبرشان آمدند، و خواب های خود را بیان کردند. آن پیغمبر فرمودند: «خداوند خواست حجت را بر شما تمام کند. روح شما هم، این چنین است. هنگامی که مردید هر چند بدن های شما در خاک پوسیده می شود، ولی روح های شما در عذاب و یا در ناز و نعمت است.»کسانی که به بیهوشی دچار شده و به عالم برزخ رفته اند، وقتی حقایق زندگی خویش را مشاهده می کند، به دو انگیزه رهایی از عیب و نقص یا کسب کمالات باز می گردند و از خدا می خواهند تا فرصتی به آنان برای این امر دهد. این امر از نظر قرآن هماره در هنگامه بازگشت نفس به تن پس از خواب اتفاق می افتد. پس باید ارزش این «رسالت» را دانست؛ یعنی کاری نکنیم که گرفتار غفلت شویم.نفس هر چه در دنیا و زندگی بهتر عمل کند، رویاهایش صادقه و از نظر ارزش های برتری برخوردار خواهد بود و هر چه سبک زندگی ناقص و معیوب باشد، دیده و مشاهدات نیز بدتر خواهد بود و حتی عذاب می کشد و پس از بیداری احساس تنگی نفس و ناراحتی می کند. هم چنین هر چه نفس پاک تر باشد، عروج از سوی خدای ذی المعارج بیش تر خواهد بود و او را به عوالم و نشئات برتر و بالاتر می برد.رسول گرامى اسلام(ص) مى فرماید: خواب و رؤیا سه گونه است: گاهى بشارتى از ناحیه خداوند است، گاه وسیله غم و اندوه از سوى شیطان و گاه مسائلى است که انسان در فکر خود مىپروراند و آن را در خواب مى بیند.»امام(ع) در روایت دیگرى فرمود: «خواب دروغ که اثرش ظاهر نمى‌شود خوابى است که در اوّل شب دیده مى‌شود، همان زمانى که وقت سلطه واستیلاى شیطان است وآن خواب، خیالاتى است که شیاطین نزد انسان جلوه مى‌دهند وریشه‌اى ندارد؛ امّا خواب راست خوابى است که در یک‌سوم آخر شب، هنگام نزول ملائکه دیده مى‌شود. خوابى که به هنگام سحر مى‌بیند خواب راست است وإن شاء الله تخلّف نمى‌کند، مگر آنکه در حال جنابت بوده یا بى‌وضو خوابیده باشد، یا آنچه از ذکر و یاد خدا که سزاوار است پیش از خواب بگوید، به جا نیاورده باشد که در این صورت، خوابش یا تحقّق نمى‌یابد و یا با تأخیر محقّق مى‌شود.»هم چنین فرمود: خواب‌هاى مؤمن صحيح است؛ زيرا نفسش پاكيزه و يقينش درست است وچون روحش از بدن مفارقت كند با ملائكه ملاقات مى‌كند، پس خواب او به منزله وحى است. خلیل منصوری